Γατοσκυλοϊστορίες…

Κάνοντας κλικ στις φωτο μπορείτε να διαβάσετε

τις ιστορίες του γάτου και του σκύλου,

γραμμένες από τον αφορισμένο χιουμορίστα λόγιο,

Εμμανουήλ Ροΐδη.

Εκπληκτικό γράψιμο

-καθαρευουσιάνικο μεν, κατανοητό δε-

σε αιχμαλωτίζει απ’ την αρχή ως το τέλος.
Παραλείποντας τις ιστορίες αυτές καθαυτές των δύο διηγημάτων, μετέφερα πιο κάτω, στη δημοτική, τα μέρη εκείνα που αναφέρονται στις φυσιογνωμίες των δύο τετράποδων φίλων μας.

Ο Γάτος & ο Σκύλος

Ο γάτος είναι ίσως το πιο συκοφαντημένο πλάσμα επί της γης… Του προσάπτουν τις κατηγορίες της πονηριάς, απιστίας, αχαριστίας και ανικανότητας ν’ αγαπήσει άλλον από τον εαυτό του. Στην κακία του γάτου αντιτάσσονται οι ποικίλες αρετές του σκύλου. Αλλά πόσο άδικη η σύγκριση δύο πραγμάτων εντελώς ανόμοιων! Είναι περίπου το ίδιο σαν να υποτιμάς το αηδόνι, συγκρίνοντάς το με την πέρδικα, επειδή δεν τρώγεται!!

Κατηγορείται λοιπόν ο γάτος ότι δεν γλείφει τα χέρια του κυρίου του όταν αυτός τον καταχερίζει, ότι δεν τρέχει όταν τον καλεί, ούτε στέργει να φανεί χρήσιμος κυνηγώντας για λογαριασμό του, φυλάσσοντας τα πρόβατά του, προπορευόμενος με φανάρι στο στόμα, ούτε καν να τον διασκεδάσει υπερπηδώντας εμπόδια ή στέκοντας όρθιος στα πίσω του πόδια.

Όλα αυτά βέβαια είναι αληθή. Κανείς ποτέ ούτε με το καλό ούτε με το κακό κατόρθωσε να επιβάλει σε γάτο να πράξει όσα πράττουν οι σκύλοι, οι δούλοι και οι γελωτοποιοί. Αλλά ξεχνούν φαίνεται όσοι απαιτούν αυτά, ότι εκ των συγκάτοικών μας ζώων μόνον αυτός ανήκει στο βασιλικό γένος των αιλουροειδών· ότι είναι πρώτα ξαδέλφια με την τίγρη, τον πάνθηρα και το λιοντάρι και άμεσος απόγονος του αίλουρου και του λύγκα· ότι έχει, όπως κι εκείνοι, μάτια που λάμπουν στο σκοτάδι και -ως γνώρισμα της ευγένειάς του- αιχμηρά νύχια. Αν μελετούσαν την ιστορία της φυσιολογίας του γάτου, θα μάθαιναν ότι κατά τους αρχαίους χρόνους, όπου θεοποιείτο η ομορφιά σώματος και το θάρρος ψυχής, πολλές φορές αξιώθηκε θείων τιμών ο γάτος. Οι Αιγύπτιοι τον λάτρευαν ως Απόλλωνα με το σχήμα γατοκέφαλου έφηβου ενώ την γάτα ως θεά του έρωτα και της ομορφιάς!

Αλλά κι η ομορφιά των γυναικών εκτιμάτο ανάλογα, λόγω της ομοιότητας προς τα αιλουροειδή: του σπινθηρισμού των οφθαλμών, του λείου δέρματος, του ρόδινου χρώματος των ρουθουνιών, της ελαφρότητας του πατήματος, της χάρης και ευκινησίας. Για να κατακτήσουν αυτά τα προσόντα, τα κορίτσια από νηπιακής ηλικίας, κατά το Διόδωρο, αφιερώνονταν στην θεά Γάτα, κρεμώντας στο λαιμό μετάλλιο με την εικόνα της Αιγύπτιας Αφροδίτης, κατά δε τον Ηρόδοτο, όποτε πέθαινε γάτα μέσα σε αιγυπτιακό σπίτι, οι ένοικοι έκοβαν τα μαλλιά τους σε ένδειξη πένθους. Μετά τους Αιγύπτιους κι οι Άραβες λάτρεψαν το είδωλο του Χρυσού Γάτου, και δεν έπαψαν και μετά την αποκάλυψη του ενός Θεού να τον κηρύττουν ως το ωραιότερο, μετά τον άνθρωπο, δημιούργημα θεωρώντας τον ως σύμβολο καθαριότητος και ευγένειας σε σχέση προς τα υπόλοιπα ζώα και μάλιστα το σκύλο.

Την πραγματική όμως υπεροχή του γάτου, φαίνεται ότι κατανόησαν περισσότερο από κάθε άλλο λαό, οι κατακτητές του αρχαίου κόσμου Σουηβοί και Βανδήλοι, οι οποίοι αποτύπωσαν στις πολεμικές τους σημαίες το ομοίωμα του γάτου, ως του μόνου πλάσματος, το οποίο μπορεί μεν να ημερωθεί, όχι όμως και να υποδουλωθεί!

Μόνο λοιπόν ως ισότιμος με τον οικοδεσπότη καταδέχεται να φιλοξενηθεί ο γάτος. Αλλά αν δε δέχεται να δουλέψει όπως τα άλλα ζώα, συμπεραίνεται απ’ αυτό κι ότι δε μπορεί ν' αγαπήσει ως φίλος; Αυτό είναι κάτι που στηρίζεται στα εκ πείρας παραδείγματα. Το εντυπωσιακό άρθρο του Βυφών για το γάτο, που από τόσους ‘παπαγάλους’ αναμασήθηκε, δεν είναι τίποτε άλλο από συκοφαντίες, απ’ την αρχή ως το τέλος. Ο Βύφων, ο οποίος, φροντίζοντας μόνο πώς να διαπρέψει ως ρήτορας, δε δίστασε να συγγράψει λίβελλο κατά του γάτου προκειμένου να πλέξει το εγκώμιο του σκύλου!

Εξ ίσου άδικος, αλλά τουλάχιστον ακριβέστερος, απεδείχθη ο ευσεβέστατος Άγγλος ποιητής Βunnyan. Εξετάζοντας το ζήτημα μόνο από την άποψη της ηθικής του Ευαγγελίου –πράγμα άδικο- υμνεί το σκύλο, ως το τέλειο πρότυπο κάθε χριστιανικής αρετής και ακριβή τηρητή των παραγγελμάτων της επί του Όρους ομιλίας περί ταπεινότητας, παράβλεψης των ύβρεων και αγάπης των εχθρών. Ως προς αυτό έχει πλήρη δίκιο, όχι όμως κι ότι ο γάτος αγαπά μόνο όσους τον αγαπάνε. Η κατάκτηση της καρδιάς του δεν είναι βέβαια εύκολη υπόθεση. Αυτός που επιζητά την αγάπη του δεν αρκεί να τον καλοτρέφει και να τον περιποιείται· πρέπει και να μη ξεχνά ότι στις φλέβες του ρέει αίμα βασιλικό και ως εκ τούτου να του φέρεται με τη δέουσα ευλάβεια!

Εκ φύσεως αριστοκρατικός ο γάτος αποστρέφεται την υπερβολική οικειότητα, την αδιακρισία και ιδίως κάθε αξίωση περιορισμού της απόλυτης ανεξαρτησίας του. Υπεραγαπά μεν τα χάδια, αλλά μόνον όταν τα… τραβά η όρεξη του. Αρέσκεται να πηδά στα γόνατα του οικοδεσπότη του, όχι όμως και να τοποθετείται σ’ αυτά με βίαιο και άξεστο τρόπο, πιάνοντάς τον από τον αυχένα ως δέμα· προσκαλούμενος ουδέποτε έρχεται αμέσως, αλλά μετά από κάποια αναβολή και ελιγμό, σαν να θέλει να αποδείξει ότι πλησίασε αυθόρμητα ως φίλος και όχι ως δούλος υπακούοντας σε προσταγή. Αρέσκεται πολύ περισσότερο κι απ’ το σκύλο και κάθε άλλο ζώο να μένει πολλές ώρες στο υπνοδωμάτιό του οικοδεσπότη, αναπαυόμενος στο τζάκι ή επιθεωρώντας τους διαβάτες απ’ το παράθυρο, αλλά θεωρεί προδοσία το να μη ανοιχτεί σ’ αυτόν αμέσως η πόρτα, όταν θελήσει να βγει. Πάνω απ’ όλα όμως σιχαίνεται όσους τον διακόπτουν από τους συλλογισμούς του όταν ονειροπολεί ή τον ύπνο του όταν κοιμάται. Αυτό το γνώριζε καλά ο προφήτης Μωάμεθ, ο οποίος βιαστικός μια μέρα να πάει στην εσπερινή προσευχή προτίμησε να κόψει με ψαλίδι την άκρη του ενδύματός του, παρά να ταράξει την ανάπαυση του ευνοούμενού του γάτου που ξάπλωνε φαρδύς-πλατύς πάνω στο ένδυμα.

Σε όσους τον αγαπούν, ανταποδίδει ίση αγάπη, όπως μπορούν να μαρτυρήσουν όσες γεροντοκόρες υιοθέτησαν γάτους αλλά και η εκλεκτή φατρία των, κάθε εποχής και χώρας, επίσημων ανδρών. Είναι δε αξιοσημείωτο ότι οι περισσότεροι απ’ αυτούς και ιδίως οι έξοχοι διπλωμάτες, συγγραφείς, ποιητές και καλλιτέχνες προτίμησαν αντί σκύλου, γάτο. Παραλείποντας τους αρχαίους, αρκεί να μνημονεύσουμε τον καρδινάλιο Ριχελιώ, τον Κολβέρτο, τον Μονταίγνιο, τον Χόφμαν, το Φοντενέλλο, το Γεράρδον Δόου, το Λόπε δε Βέγας, το Σατωβριάν, τον Εδγάρδον Πόου, το Θεόφιλο Γωτιέ, το Χάρτμαν και τον Βωδελαίρο, οι οποίοι όλοι αγάπησαν τους γάτους τους με πάθος και ανταγαπήθηκαν απ’ αυτούς ολόψυχα. Και ούτε είναι ανάγκη ν' ανατρέχουμε σε άλλους καιρούς και τόπους, αφού έχουμε γνωστό και πρόσφατο το παράδειγμα του γιγαντιαίου εκείνου λευκού γάτου του αείμνηστου Κουμουνδούρου, ο οποίος, αν και ήταν η εποχή των ερώτων, δεν απομακρύνθηκε ούτε στιγμή από το προσκέφαλό του κατά την πολυήμερη πάλη του με το θάνατο, και μετά πήγε ν' αποθάνει κ' εκείνος από τη λύπη του σε μια γωνιά, ενώ οι σκύλοι του μακαρίτη εξακολουθούσαν να τρώνε, να πίνουν και να γαυγίζουν και οι θερμότατοι φίλοι του πήγαιναν να προσκυνήσουν τον Τρικούπη.

Τη συμπάθεια των συγγραφέων και καλλιτεχνών προς τους γάτους κάποιοι επεχείρησαν να υποτιμήσουν, ονομάζοντάς την διαστροφή. Το σίγουρο είναι ότι αν έλειπε ο γάτος, θα ήταν καταδικασμένος ο αγρυπνών συγγραφέας σε απόλυτη μοναξιά, αφού δε θα μπορούσε να ανεχτεί τη συντροφιά κανενός άλλου πλάσματος που θα διατάρασσε τη διανοητική του εργασία. Οι σκύλοι ή απασχολούνται παίζοντας θορυβωδώς ή κοιμούνται ως τυφλοπόντικες και τότε είναι σαν να μη υπάρχουν. Μόνο ο γάτος ξέρει να μένει ακίνητος για ώρες ολόκληρες σε μια γωνιά στο τραπέζι, στηρίζοντας ως Αιγύπτια Σφίγγα την κεφαλή στα μπροστινά του πόδια και προσηλώνοντας το βλέμμα στον μελετώντα, σαν να ενδιαφερόταν κι αυτός για το έργο του. Πολλές φορές φαίνεται να μαντεύει την ιδέα που κατέβαινε από τον εγκέφαλο στο άκρο της πένας του γράφοντος και τότε προτάσσει το πόδι «σαν να ήθελε να τη συλλάβει». Κι όταν επιτέλους βαρεθεί την ακινησία, σηκώνεται ήσυχα, τεντώνει την ελαστική του ράχη σε σχήμα βυζαντινής αψίδας και αρχίζει ήσυχο περίπατο διά μέσου των λεξικών και μελανοδοχείων. Είναι γνωστός ο σκύλος του Νεύτωνα, Αδάμας, που αφού ανέτρεψε το λυχνάρι πάνω στο σωρό των χειρογράφων έγινε η αιτία να χαθεί ο καρπός πολυετούς μελέτης. Ενώ από την περιφορά του γάτου πάνω στο τραπέζι δεν απειλείται κανένας κίνδυνος να χυθεί, ούτε μελάνι ούτε πετρέλαιο. Το βάδισμά του θυμίζει το χορό των Ισπανίδων πάνω σε αυγά ή τους Ομηρικούς εκείνους γάτους, που έτρεχαν στους αγρούς και στα λιβάδια χωρίς να σπάζουν ούτε τα στάχυα, ούτε τα κρίνα.

Άλλοτε πάλι, αφού δώσει γυαλάδα μετά από πολλή εργασία στο σατέν της δέρμα, η γάτα προσφέρει τον εαυτό της έτσι καλλωπισμένο στα χάδια του κυρίου της. Οι ενδείξεις της αγάπης της καμία σχέση έχουν με την θορυβώδη αυθάδεια των σκύλων, αλλά με αριστοκρατική επιφύλαξη και σεμνότητα, που αρέσει στον καλλιτέχνη, ο οποίος, αν είναι πράγματι καλλιτέχνης, μισεί και αποστρέφεται την επίδειξη, τον στόμφο και την αισθηματική πεζότητα. Κι αυτή ακόμα η επίμονη εργασία του γάτου για την στίλβωση του τριχώματος του, μπορεί να θεωρηθεί ως πολύτιμη υπόμνηση στους γράφοντες, ότι με τον ίδιο τρόπο πρέπει και αυτοί να καταβάλλουν κόπο ώστε να επιτύχουν το τέλειο και ομαλό στα γραπτά τους. Όποτε βλέπουν για πολλή ώρα το χέρι του συγγραφέα ακίνητο από ανικανότητα να γράψει άλλη πρόταση, έρχεται τότε και απλώνεται πάνω στο χειρόγραφο μακρύς πλατύς, σαν να θέλει να πει, ότι είναι προτιμότερο να πάει να κοιμηθεί παρά να επιμένει γράφοντας υπνωτικές φράσεις!

Απορίας άξιον είναι πώς κανείς φυσιοδίφης δεν έτυχε ακόμη να παρατηρήσει την προφανή υπεροχή του θηλυκού, που μόνον στο γένος των οικιακών αιλουροειδών μπορεί να παρατηρηθεί. Η γάτα είναι ανώτερη του γάτου, που όμως είναι βέβαιο ότι καταχράται κάπως την υπεροχή της. Δεν υποτάσσεται σε κανένα πλην των ορέξεων της· δεν θέλει δεσπότη αλλά αρέσκεται στο να σύρει πίσω απ’ την ουρά της υπόδουλο το σμήνος των θαυμαστών της. Αν και είναι όμως το πλέον φιλήδονο των ζώων είναι συγχρόνως και το μόνο προικισμένο από το δημιουργό με το ανθρώπινο αίσθημα της αιδούς. Κανείς ποτέ είδε γάτα παραδιδόμενη σε ερωτικές περιπτύξεις υπό το φως του ήλιου και τα βλέμματα του διαβάτη, όπως πράττουν οι σκύλες, οι κότες, οι κατσίκες και τ' άλλα αδιάντροπα κτήνη, αλλά αναζητά το σκοτάδι της νύκτας και τη μοναξιά απάτητων κορυφών. Γι αυτόν το λόγο πιθανώς εξομοιώθηκε στην Αίγυπτο όχι μόνο με την Αφροδίτη, αλλά και με τη σεμνή Άρτεμη, που λαθραία επισκέπτεται στις κορυφές του Λάκμωνα το φίλο της βοσκό. Όσοι διάβασαν βιβλία νευρολόγων γνωρίζουν πολύ καλά, ότι σε μερικές εξαιρετικά ευπαθείς φύσεις, η υπέρτατη ένταση της ηδονής μεταβάλλεται κάποιες φορές σε αίσθημα οδύνης. Τέτοια υπερευαισθησία πρέπει να υποθέσουμε ότι υπάρχει και στη γάτα, της οποίας οι ερωτικοί στεναγμοί ηχούν πολλές φορές στ’ αυτιά των αγρυπνώντων ως θρήνος σφαζόμενης.

Άλλη απόδειξη της εξαιρετικής ανάπτυξης του νευρικού συστήματος των γάτων είναι η κλίση προς τη μουσική. Τη μελομανία αυτή εξακρίβωσαν επιστημονικά ο Γρέυ, ο Λεκλέρκ και άλλοι διάσημοι φυσιοδίφες, κατά δε τον Τουσενέλ η συγκίνηση που προξενούν σε μερικές γάτες οι εύηχες μελωδίες, φθάνει κάποιες φορές μέχρι λιποθυμίας. Η ομοιότητα γενικά της γάτας προς φιλήδονα κόρη ή και αριστοκρατική εταίρα φαίνεται από κάθε άποψη τέλεια. Όπως και οι κυρίες με τις καμέλιες, έτσι κι αυτή αγαπά να μεταβάλλει τη νύκτα σε μέρα, την πρωινή ξάπλα παρά το τζάκι, τους χνουδάτους τάπητες που προφυλάσσουν τα ρόδινα πόδια της από την υγρασία, τον πολύωρο καλλωπισμό της, τα αρώματα, το ανθόγαλα, τα χάδια, τα μαλακά ανάκλιντρα, τα μετάξινα καλύμματα και ιδίως τις δαντέλες, τις φούντες και τα κρόσσια για να ασκείται στο γυάλισμα των νυχιών της.

Ενώ ο Σκύλος, μπορεί κάνει όλα τα θελήματα του αφέντη του, να τον υπακούει και να τρέχει ξωπίσω του αλλά πάνω απ’ όλα υμνείται για την πίστη του και την αφοσίωσή του έναντι του κυρίου του. Ακόλουθός του στη ζωή και στο θάνατο, οσμίζεται τον κίνδυνο που διατρέχει ο αφέντης και με αυταπάρνηση προσφέρει τη ζωή του για τη σωτηρία του κυρίου και αφέντη του -γιατί αυτός, έχει αφέντη.