Το καρναβάλι των ζώων

Καρναβάλι· είθισται να είναι μια πολύ μικρή περίοδος μασκαρέματος. Τα τελευταία χρόνια διαρκεί όλο το χρόνο. Κάποιοι μεταμφιέζονται, ψάχνουν και βρίσκουν κρυμμένους θησαυρούς και επιδίδονται σε φάρσες... 

Κάτι τέτοιο θα σκέφτηκε κι ο γάλλος συνθέτης, Camille Saint-Saëns, αρχές του 1886, ενώ βρισκόταν διακοπές σε ένα μικρό χωριό της Αυστρίας. Δε γράφω μια φαρσο-μουσική να σπάσω πλάκα με τους φίλους μου; θα είπε. Έτσι κι αλλιώς, για να μη βαριέται αυτός κι οι μαθητές του, όταν δίδασκε τους μάθαινε να αυτοσχεδιάζουν και να διακωμωδούν συνθέσεις και στυλ άλλων συνθετών. 

Έγραψε, λοιπόν, μια διασκεδαστική σουίτα για να σατιρίσει γνωστά ονόματα και συνθέτες, συμπεριλαμβανομένου και του ιδίου. Έτσι προέκυψε το Καρναβάλι των Ζώων - Le Carnaval des animaux, ή όπως το έλεγε ο ίδιος, Μεγάλη Ζωολογική Φαντασία. 

Και κάτι άλλο...

-Προφανώς θεωρούσε το έργο ασήμαντο και επιπόλαιο για την φήμη του ως σοβαρού συνθέτη. Έτσι εξηγείται το ότι απαγόρευσε ρητά τις δημόσιες εκτελέσεις του όσο ζούσε· με εξαίρεση τον Κύκνο. Μόνο στους φίλους του το παρουσίασε ιδιωτικά, βλέπε Liszt.  
Ωστόσο, ο Καμίγ έθεσε όρο στη διαθήκη του, που επέτρεπε την μετά θάνατον έκδοση του έργου. Πέθανε στις 16 Δεκεμβρίου του 1921 και η πρώτη δημόσια παρουσίαση του έργου του έγινε περίπου δύο μήνες μετά, σαν σήμερα στις 26 Φεβρουαρίου του 1922.  Έκτοτε αγαπήθηκε σφόδρα.

-Ανήκει στο είδος της προγραμματικής μουσικής· αυτής δηλ. που περιγράφει ακολουθώντας ένα πρόγραμμα που απεικονίζει εικόνες και μεταφέρει ιδέες και μηνύματα. Είναι γραμμένο για μικρή ορχήστρα και περιλαμβάνει 14 μέρη, όπου παρελαύνουν μέλη του ζωικού βασιλείου, λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Σε κάποια από τα μέρη σατιρίζει γνωστά έργα άλλων συνθετών.

Και η παρέλαση αρχίζει...

-1- 

Introduction et marche royale du lion - Εισαγωγή και βασιλικό εμβατήριο του λιονταριού 

Έγχορδα και δύο πιάνα προπορεύονται

Καθώς η μουσική ζωηρεύει, όλα σταματούν για να αναγγελθεί η άφιξη του λιονταριού.    

-2-

Poules et coqs - Όρνιθες και πετεινοί

 Βιολιά και βιόλες, δύο πιάνα και κλαρινέτο μεταμορφώνονται σε κότες και κόκορες 
που κακαρίζουν και λαλούν. Η όλη σκηνή διακωμωδεί ένα θέμα από έργο του Rameau  

Ιδού το θέμα του τσέμπαλου από το έργο του Rameau, La Poule.

-3- 
Hémiones [animaux véloces] – Ημίονοι [γρήγορα ζώα]

Δύο πιάνα τρέχουν με πυρετώδη κίνηση, διακωμωδώντας τα μουλάρια-πιανίστες που προπονούνται συνεχώς με σκάλες πάνω-κάτω πριν τις εμφανίσεις τους.

[Ας με συγχωρέσουν τα μουλάρια, τα οποία σημειωτέον, προερχόμενα από διασταύρωση, έχουν τις χάρες και των δύο τετράποδων…]

-4-

Tortues - Χελώνες
Έγχορδα και πιάνο σατιρίζουν το καν-καν του Offenbach με βηματισμό… χελώνας

Εδώ, το cancan Galop infernal από το Orpheus in the Underwolrd του Offenbach [Ορφέας στον κάτω Κόσμο]

-5-

L'éléphant - Ελέφαντας

Κοντραμπάσο και πιάνο, με πομπώδες ύφος, παρουσιάζουν ιδανικά την καρικατούρα του ελέφαντα. Είναι κι αυτό ένα μουσικό αστείο του Σαιν-Σανς, με υλικό παρμένο από αποσπάσματα Mendelssohn και Berlioz. Αυτό που έκανε στην ουσία είναι αφενός να μεταγράψει το υλικό -που στο πρωτότυπο είναι σε ψηλή έκταση- σε πολύ χαμηλότερη, αφετέρου να το κάνει πιο αργό, ώστε να μοιάζει με… ελέφαντα. Τα πρωτότυπα έργα που διακωμώδησε είναι το Σκέρτσο από  το Όνειρο καλοκαιρινής νύκτας του Μέντελσον και Χορός των Συλφίδων  από την Καταδίκη του Φάουστ, του Μπερλιόζ.

-6-
Kangourous - Καγκουρώ
Δύο πιάνα… πηδούν σαν τα καγκουρώ

-7-
Aquarium - Ενυδρείο
Έγχορδα χωρίς μπάσο, δύο πιάνα, φλάουτο, glass harmonica: ένα από τα πιο πλούσια μέρη του έργου. Τα πιάνα παίζουν στο στυλ συγκεκριμένων Etudes του Chopin και μαζί με τα υπόλοιπα όργανα δίνουν την ήρεμη ατμόσφαιρα  ενυδρείου. 

-8-
Personnages à longues oreilles – Πρόσωπα με μακριά αυτιά
Δύο βιολιά... γκαρίζουν



-9-
Le coucou au fond des bois - Ο κούκος στο δάσος
Τα πιάνα δημιουργούν αντίθεση με τα καλέσματα του κούκου στο κλαρινέτο. 

-10-
Volière - Περιστερώνας
Έγχορδα, πιάνο και φλάουτο φτερουγίζουν δημιουργώντας κελάηδημα πουλιών

-11-
Pianistes - Πιανίστες
Οι πιανίστες πάλι μαζί με έγχορδα, σαν δύο φανταστικά ζώα με δύο χέρια και με οδηγίες από τον Σαιν-Σανς να εξασκούνται με μεγάλη αδεξιότητα σαν αρχάριοι. [Ίσως ο συνθέτης θεώρησε πως οι πιανίστες, περισσότερο απ’ όλους, ανήκουν στο ζωολογικό κήπο…]. Σημειωτέον ότι ο ίδιος, ήταν κάθε άλλο παρά αδέξιος πιανίστας, καθώς είχε εξαιρετική τεχνική, την οποία θαύμαζε κι ο Liszt.

-12-
Fossiles – Απολιθώματα
Έγχορδα, δύο πιάνα, κλαρινέτο και ξυλόφωνο μας μεταφέρουν στον κόσμο των απολιθωμάτων, με μελωδίες από παιδικά και δημοτικά τραγούδια. Η βαριά χρήση του ξυλόφωνου φέρνει την εικόνα χορού σκελετών από μιαν γνωστότατη σύνθεσή του ίδιου του συνθέτη, το Μακάβριο Χορό. Ενώ σε άλλα όργανα γίνονται νύξεις από το Ah! Vous dirai-je, Maman [= το αγγλικό Twinkle Twinkle Little Star ], το γαλλικό Au clair de la lune, και το J’ai du bon tabac, τoν ύμνο  Partant pour la Syrie [= Φεύγοντας για τη Συρία], καθώς και την άρια Una voce poco fa από τον Κουρέα της Σεβίλλης του Ροσσίνι.

Εδώ ακούμε το πρωτότυπο έργο του Camille Saint-Saëns, Ο Μακάβριος Χορός

-13-
Le Cygne – Ο Κύκνος
Ανάμεσα στην παρέα του Καμίγ υπήρχε κι ο τσελίστας Charles Lebouc, που στα νιάτα του ήταν αστέρι. Κι ενώ με τα χρόνια η ηλικία του έπαιρνε την ανιούσα, η δεξιοτεχνία του στο τσέλο κατηφόριζε, κι ο ίδιος γινόταν ρεντίκολο στη μουσική γειτονιά. Χρόνια πριν, ο Σαιν-Σανς του είχε υποσχεθεί πως θα του αφιέρωνε ένα σόλο για τσέλο και πιάνο. Όπερ και εγένετο το 1886. Κι ο τίτλος αυτού, Κύκνος. Το πασίγνωστο αυτό μουσικό τρίλεπτο, ο γερο-Lebouc το απογείωσε και μαζί και τη χαμένη του δόξα. Ήταν το 13^ο και μοναδικό κομμάτι της σουίτας που ο Σαιν-Σανς επέτρεψε να παρουσιάζεται ενόσω ζούσε.

-14-
Finale
Όλα τα ζώα παρελαύνουν, ξεκινώντας και πάλι με τους πιανίστες όπως στην εισαγωγή.

Αφιερωμένο εξαιρετικά στην κυρ' Ανατολή που σήμερα γιορτάζει... Γεια σου ρε μάνα!!!