...της παραλλαγής

Συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης από την επίσκεψη στην Εθνική Πινακοθήκη είναι και τούτη δω. Αυτή τη φορά η έμπνευση ήρθε από τις Επιτύμβιες Συνθέσεις του Γιάννη Μόραλη, όπου [από τα δεξιά προς τ' αριστερά] φαίνεται ο κύριος πίνακας με 3 αφαιρετικές εκδοχές του.

κλικ για μεγέθυνση

Αυτή η σύνθεση με παραπέμπει στη μουσική φόρμα Θέμα & Παραλλαγές, όπου ο συνθέτης επεξεργάζεται ένα θέμα [δικό του ή άλλου], κόβει, προσθέτει, το μοντάρει, το γυρνάει τ' ανάποδα και ράβει μια σειρά από νέα... συνολάκια, που όμως παραπέμπουν -ευδιάκριτα ή μη- στην πηγή της έμπνευσής του.

Επέλεξα ένα θέμα που του έχουν αλλάξει τα φώτα διάφοροι μεγάλοι της κλασικής μουσικής...  Ο συνθέτης του θα πρέπει να υπήρξε ροκ σταρ της εποχής του, ενώ ο θρύλος τον θέλει να έχει πουλήσει την ψυχή του στο διάβολο για να γίνει βιρτουόζος στο βιολί. Ο λόγος για τον Νικολό Παγκανίνι που οι τεχνικές... ιδιοτροπίες του τον οδήγησαν να συνθέσει 24 Καπρίτσια. Το τελευταίο - Caprice No. 24 in A minor, Tema con Variazioni (Quasi Presto) - είναι και το πιο διάσημο· ένα έργο από τα δυσκολότερα που έχουν γραφτεί για σόλο βιολί αφού απαιτεί εξαιρετική δεξιοτεχνία. Αποτελείται από ένα Θέμα, 11 Παραλλαγές και ένα Finale: 

Αυτό ακριβώς το 24^ο Καπρίτσιο είναι που ενέπνευσε τους Λιστ, Μπραμς και Ραχμάνινωφ -από τους γνωστότερους. Έγραψε κι ο Σούμαν σπουδές βασισμένες σε καπρίτσια του Παγκανίνι, μα όχι πάνω στο συγκεκριμένο 24^ο. 

i.

Ο Λιστ γράφει για πιάνο τις Grandes études de Paganini· μια σειρά από 6 σπουδές πάνω σε κάποια απ’ τα 24 καπρίτσια του Παγκανίνι. Η 6^η σπουδή είναι παραλλαγή του 24^ου. 

ii.

Ο Μπραμς έχει σειρά να εμπνευστεί απ' το ίδιο καπρίτσιο, γράφοντας τις Παραλλαγές σε ένα θέμα του Παγκανίνι, Op. 35, για σόλο πιάνο επίσης. Το ακούμε σε συνέχειες. 

iii.

Τέλος, ο Ραχμάνινωφ γράφει 24 παραλλαγές για πιάνο και ορχήστρα πάνω στο 24^ο καπρίτσιο του Παγκανίνι: τη Ραψωδία σε ένα θέμα του Παγκανίνι Op. 43, που μπορούμε ν' ακούσουμε από τον ίδιο το συνθέτη, σε 3 μέρη: -1-, -2-, -3-.
Η 18^η παραλλαγή, όμως, είναι απλά... υπέροχη! Δε θυμίζει καν το καπρίτσιο του Παγκανίνι αφού είναι αντεστραμμένο:

   

Το ακούμε από το Rubinstein 

             

ΥΓ

Η μορφή Θέμα & Παραλλαγές φοριέται απ' όλους, ακόμη κι απ' τους συγγραφείς. Οι Ασκήσεις Ύφους του Raymond Queneau, είναι μια σειρά απολαυστικών παραλλαγμένων ευρημάτων του συγγραφέα πάνω σ' ένα μικρό κείμενο, που μπορείτε να κατεβάσετε από δω.