Άνθρωπος με γερή κράση, υγιής δηλ. και ευδιάθετος, είναι αυτός που έχει τους 4 χυμούς του σώματός του [τουτέστιν τα 4 υγρά στοιχεία: αίμα, φλέγμα, κίτρινη και μαύρη χολή] σε ισορροπημένα επίπεδα. Από την ποσότητα, την ποιότητα αλλά και την συσχέτιση τους με τα 4 στοιχεία της θεωρίας του Εμπεδοκλή (πυρ, αήρ, ύδωρ, γη) ο άνθρωπος ασθενεί ή υγιαίνει˙ βρίσκεται δηλ. σε κατάσταση ευκρασίας ή δυσκρασίας. Έτσι, εξελίχθηκε και η θεωρία περί των 4 ιδιοσυγκρασιών του ανθρώπου [φλεγματικός, αιματώδης, χολερικός, μελαγχολικός] με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για την καθεμία.

Τάδε έφη Ιπποκράτης στην ‘περί των χυμών του σώματος’ θεωρία του, που επηρέασε επιστήμονες κι επιστήμονες...

Ο Ιπποκράτειος, λοιπόν, χυμός [από το, ευβοϊκής διαλέκτου, χυμόρ] πέρασε στη λατινική γλώσσα ως (h)umor στην δε αγγλο-νορμανδική ως humour. Και εκτός από υγρό σήμαινε λοιπόν, και διάθεση.

Το τι σημαίνει σήμερα ο όρος, δεν είναι του παρόντος. Θα σταθώ μόνο στην έννοια του όρου ως διάθεση και μάλιστα καλή και ζωηρή και να την ψάξω στη Μουσική ως...

Humoreske

Όρος που είχε δοθεί σε συνθέσεις ρομαντικής μουσικής με ευφάνταστο χιούμορ με την έννοια της εύθυμης διάθεσης και όχι του πνευματώδους. Παραπέμπει στο γερμανικό όρο Humoreske, που δόθηκε κατά τη δεκαετία του 1800 σε χιουμοριστικά παραμύθια.

Για το τι σημαίνει χιούμορ στη μουσική... ανατρέξτε σε μία απ' τις διαλέξεις του Leonard Bernestein, εδώ. Εγώ απλά θα αναφερθώ σε συνθέσεις που έχουν στον τίτλο τους τον όρο humoreske και ων ουκ έστιν αριθμός! Ρίξτε μια ματιά εδώ. Επέλεξα έργα γνωστών συνθετών.

*-*-*-*-*

Ια. Robert Schumann: Humoreske σε Σι-ύφεση μείζονα, op. 20
Η χρήση του όρου ξεκίνησε το 1839 με τον Robert Schumann στο πιο πάνω έργο, που είναι αφιερωμένο στη Γερμανο-Αυστριακή συνθέτρια Julie von Webenau. Αποτελείται από 6 (;) ενότητες (χωρίς να υποδεικνύονται από τον συνθέτη, εκτός από την τελευταία, Beschluss Zum), που παίζονται ατάκα η μία μετά την άλλη. Αν και το κομμάτι είναι γραμμένο σε Σι-ύφεση μείζονα, το μεγαλύτερο μέρος του είναι στη σχετική σολ ελάσσονα. Η μουσική υφή και ο χαρακτήρας μεταξύ των τμημάτων ποικίλλει: Einfach [λιτά, απλά], Hastig [σταδιακά πιο γρήγορα], Einfach und zart [απλά και λεπτά], Innig [ζωντανά], Sehr lebhaft [με μεγαλοπρέπεια], Zum Beschluß [αποφασιστικά].

Ιβ. Robert Schumann: Phantasiestücke op.88 No2 Humoreske

Έτσι ονόμασε και το 2^ο από τα 4 Phantasiestücke (Φανταστικά κομμάτια) σε λα ελάσσονα. Σύνθεση του 1842 για βιολί, τσέλο, πιάνο αφιερωμένη στην Sophie Petersen. Δημιουργήθηκε σε μια εξαιρετικά δημιουργική φάση της ζωής του, την οποία περιγράφει και ως ντελικάτη. Αποτελείται από 4 κομμάτια [Romanze, Humoreske, Duett, Finale] αλλά σχεδιάστηκε ως ένα έργο ενιαίο μιας και το κύριο θέμα της Romanze επανεμφανίζεται στο μεσαίο τμήμα της χιουμορέσκ που είναι σε τέμπο ζωηρό.

ΙΙ. Antonin Dvořák: Humoresques, Op.101 (Β.187)
Ξεχωριστό παράδειγμα και οι 8 Humoresques του Antonin Dvořák, op.101 (1894), εκ των οποίων η νο 7 είναι ιδιαίτερα γνωστή. Είναι ένας κύκλος για πιάνο από τον Τσέχο συνθέτη Antonin Dvorak. Όντας διευθυντής του Ωδείου της Νέας Υόρκης μεταξύ των ετών 1892 και 1895, συνέλεξε πολλά ενδιαφέροντα μουσικά θέματα στο σημειωματάριό του, μέρος των οποίων κατά τη διάρκεια των διακοπών του στη Βοημία το καλοκαίρι του 1894, χρησιμοποίησε για τη σύνθεση ενός νέου κύκλου 8 σύντομων κομματιών για πιάνο: Vivace, Poco Andante, Poco Andante e molto cantabile, Poco Andante, Vivace, Poco Allegretto, Poco Lento e grazioso, Poco Andante – Vivace - Meno mosso, quasi Tempo I.

Το κύριο θέμα της 1^η Χιουμορέσκ σκιαγραφήθηκε στη Νέα Υόρκη παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1892, με τον τίτλο "Πένθιμο Εμβατήριο" και συνοδεύτηκε με την επιγραφή "Άνθρωποι τραγουδούν στο δρόμο". Ολοκληρώθηκε όμως το 1894 [αρ.6 με σημερινή αρίθμηση].
Το θέμα του 4^ου κομματιού επίσης σκιαγραφήθηκε στη Νέα Υόρκη, μεταξύ των ιδεών που προορίζονται για την απραγματοποίητη τελικά, όπερα Hiawatha.
Η πιο διάσημη Humoreske όμως είναι η 7^η, η οποία και έτυχε πολλών διασκευών από διάφορα μουσικά όργανα και σύνολα. Λέγεται πως ίσως είναι το πιο διάσημο μικρό έργο που γράφτηκε ποτέ για πιάνο μετά το Für Elise του Μπετόβεν.

Στις ΗΠΑ, η συγκεκριμένη Χιουμορέσκ του Ντβόρζακ χρησιμοποιήθηκε ως μουσική επένδυση κάποιων… σαχλών στίχων εδώ.

III. Ο Edvard Grieg στις 4 Humoresques op.6 (1865)

Οι 4 Humoresques είναι αφιερωμένες στο Νορβηγό συνθέτη του εθνικού ύμνου, Richard Nordaak. Η συνάντηση μαζί του άλλαξε το παραδοσιακό στυλ πιστό στις συντηρητικές μουσικές του σπουδές και τον οδήγησε να συνειδητοποιήσει τις νορβηγικές του ρίζες. Έτσι, με αυτό το σύνολο των Χιουμορέσκ βρίσκει τη δική του φωνή. Τα 4 μέρη: Τwo Brown Eyes - Tempo di valse, The Poet's heart - Tempo de Menuetto ed energico, I Love But Thee! - Allegretto con grazia, My Mind is Like a mountain Steep - Allegro all Burla.

IV. Peter Tchaikovsky: 2 Pieces op.10, No 2^{ο ,} Humoreske - Allegretto scherzando

Στην σύνθεση 'Δύο κομμάτια op.10' του 1872, το 2^ο το ονόμασε Humoreske [το δε 1ο Nocturne]. Το κομμάτι αυτό έχει άρωμα ρώσικης παραδοσιακής μουσικής. Αρχικά το έγραψε για πιάνο, αλλά το διασκεύασε ο ίδιος και για βιολί & πιάνο τονίζοντας τον, δημοτικού τύπου, χαρακτήρα του.