Η Γέννηση της 7ης Τέχνης

Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι ζωγράφοι έκαναν τη δική τους αισθητική επανάσταση, υπό την απειλή της εμφάνισης της φωτογραφίας. Ο Monet και οι σύγχρονοί του είχαν πάθος με τη μοντέρνα, τη γοργή, τη φωτογενή ζωή. Εκείνοι ήταν που άνοιξαν τον δρόμο για την εφεύρεση του κινηματογράφου, ο οποίος, με τη σειρά του, έφερε την επανάσταση στις ζωές των ζωγράφων και στην τέχνη τους. Αυτό το ντοκιμαντέρ* μάς ρίχνει βαθιά μέσα στη δίνη της Βιομηχανικής Επανάστασης, τότε που η τέχνη και η κινούμενη εικόνα συναντήθηκαν.

* Γαλλία 2021 - προβλήθηκε στην ertflix και αποσύρθηκε τον Νοε 2025...

8 Δεκεμβρίου 1895 - ημέρα εφεύρεσης του κινηματογράφου, όταν πραγματοποιήθηκε η πρώτη δημόσια κινηματογραφική προβολή επί πληρωμή των αδελφών Lumière, στο υπόγειο του Grand Café στο Παρίσι. Κι όμως, ήδη υπήρχε μια κινηματογραφική ματιά, που δημιούργησε στις αρχές του 20ου αι. τον θεατή που γνωρίζουμε μέχρι και σήμερα. Αλλά ο 19ος - με τους πειραματισμούς και τα όνειρά του - είναι ο αιώνας του θεατή, του περιπλανώμενου, του παρατηρητή. Είναι επίσης και ο αιώνας του θεάματος. Και όλη αυτή η ιστορία γράφτηκε από ζωγράφους, επιστήμονες, φωτογράφους, εικονολήπτες, μάγους των εικόνων και βεβαίως... το κοινό. Όλοι μαζί δημιούργησαν το σύγχρονο βλέμμα. Ας δούμε πώς...

-*-*-* -

Είμαστε στον 19ο αι. και το τρένο - ως αποτέλεσμα της εξάπλωσης της βιομηχανικής προόδου - προσφέρει στον ταξιδιώτη-θεατή μια νέα εικόνα· μια πανοραμική εικόνα του τοπίου που ξεδιπλώνεται στο βάθος, καθώς ο ίδιος κινείται. Το μικρό παράθυρο του τρένου – που συρρικνώνει τον χώρο και τον χρόνο - είναι ένα τέλειο πλαίσιο, σαν καρέ ταινίας. Κατά μία έννοια… έτσι ξεκίνησε ένας προ-κινηματογράφος.

Από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με το μοτίβο του τρένου είναι ο Άγγλος William Turner το 1844, όταν ζωγραφίζει, μ' έναν ταραχώδη τρόπο, μιαν αόριστη ατμομηχανή σ' ένα συγκεχυμένο τοπίο.

William Turner - Βροχή, Ατμός και Ταχύτητα

Στη Γαλλία όμως του 1870, ο Claude Monet, και άλλοι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι, προσεγγίζουν διαφορετικά το θέμα. Είναι καλλιτέχνες που μεγάλωσαν με το τρένο και το ζωγραφίζουν σε πλήρη αρμονία με τη φύση.

 

Claude Monet

-*-*-* -

Τα τρένα ολοκληρώνουν την πορεία τους εντός των σιδηροδρομικών σταθμών· οι νέοι καθεδρικοί ναοί της βιομηχανίας. Ο Monet συχνάζει στον σταθμό Saint-Lazare που γνωρίζει καλά και απεικονίζει το εσωτερικό του με πίνακες. Δημιουργεί ένα κινούμενο αστικό τοπίο, προβάλλοντας περαστικούς και ταξιδιώτες και κυρίως τη μεταλλική αρχιτεκτονική που θεωρούνταν ιδιαίτερα άσχημη. Παρά τον βρυχηθμό των τρένων και τη σκόνη, ο Monet στήνεται για μέρες με τα χρώματά του, προσπαθώντας να αποτυπώσει την αίσθηση του φωτός μέσα από τα τζάμια και τους πυκνούς καπνούς· ελκυστικό για έναν καλλιτέχνη ιμπρεσιονιστή. Δεν υπάρχει πίνακας του σταθμού Saint-Lazare που μοιάζει με άλλον, αφού αλλάζει η ατμόσφαιρα και το φως. Αυτό, δίνει τη δυνατότητα στον ζωγράφο να παραθέσει μια διαδοχή εικόνων, αφού ένας μόνο πίνακας δεν ήταν πλέον σε θέση να αποδώσει την εμπειρία της οπτικής του σύγχρονου πολίτη.

Claude Monet - Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Saint-Lazare

Η βιομηχανική αισθητική των σιδηροδρομικών σταθμών πλημμυρίζει και τους δρόμους του Παρισιού. Από τη δεκαετία του 1850, η πρωτεύουσα μεταμορφώνεται – με νομάρχη τον Georges-Eugène Haussmann, γνωστό ως βαρόνο Οσμάν, και βεβαίως με τις ευλογίες του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ’. Το Παρίσι μετατρέπεται σε τεράστιο εργοτάξιο, ενώ οι περαστικοί παρατηρούν τις αλλαγές παντού. Στο στατικό Παρίσι πλέον όλοι ξαφνικά κινούνται στις πλατιές λεωφόρους που άνοιξαν το οπτικό πεδίο. Και τότε οι φωτογράφοι ανάλαβαν να φωτογραφίσουν και να διασώσουν το παλιό Παρίσι πριν χαθεί οριστικά, και παράλληλα να αποτυπώσουν το νέο.

Pissarro Camille - Boulevard Montmartre à Paris

Η ιδέα αυτή, της αναπαράστασης της κίνησης, εμφανίζεται και στα κείμενα των συγγραφέων μεταξύ 1850-1860, ως εικόνα του περιπλανώμενου που συγχωνεύεται στην ανωνυμία της σύγχρονης πόλης συλλαμβάνοντας τις στιγμές και την ποίηση αυτού του νέου θέματος. Η Ιζαμπέλ Ρίο Νόβο προσφέρει με τον Παριζιάνικο δρόμο μια βροχερή μέρα ένα μυθιστόρημα για τη δύναμη της τέχνης να αλλάζει τον κόσμο.

Τον 19ο αι. οι δημιουργοί – συγγραφείς, ζωγράφοι, φιλόσοφοι, μουσικοί – αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι ο κόσμος γύρω τους αλλάζει ασυνήθιστα γρήγορα. Συγγραφείς όπως ο Baudelaire μιλούν για τον περιπατητή που προσπαθεί να καταλάβει τον ρυθμό της πόλης. Ζωγράφοι όπως οι ιμπρεσιονιστές προσπαθούν να αποτυπώσουν τη στιγμή που περνά και το φως που αλλάζει. Συνθέτες και ποιητές αναζητούν τρόπους να εκφράσουν ροή, κίνηση, μετάβαση. Ουσιαστικά, η τέχνη δεν περιγράφει απλώς πράγματα· προσπαθεί να αποδώσει την αίσθηση της ζωής που επιταχύνεται.

Giovanni Boldini - La Place Pigalle, Paris

Και ανάλαβαν οι ιμπρεσιονιστές Auguste Renoir, Edgar Degas, Gustave Caillebotte να δείξουν με εικόνες αυτό που οι άνθρωποι της εποχής τους ένιωθαν: την κίνηση, την αλλαγή, τη ροή της μοντέρνας ζωής. Δεν δημιουργούν στο μυαλό τους, εκ των προτέρων, μια ιδανική αναπαράσταση της πραγματικότητας για να την απεικονίσουν, αλλά δίνουν την αίσθηση ότι η πραγματικότητα είναι αυτή που εισέρχεται στο οπτικό τους πεδίο. Προσπαθούν να απεικονίσουν αυτό που εκτυλίσσεται, που τυχαίνει· δηλαδή την αβεβαιότητα. Μέχρι τότε, από την εποχή της Αναγέννησης και την κατασκευή της προοπτικής, όλα γίνονταν για να μπορούν να αποδίδονται μόνο όσα προβλέπονταν και προβάλλονταν. 

Edgar Degas - Πορτρέτα στο Χρηματιστήριο   

Pierre-Auguste Renoir

Η ένταση της πόλης ενθουσιάζει και τον Gustave Caillebotte. Η πόλη είναι ένα μέρος όπου οι άνθρωποι σταματούν για να δουν τι συμβαίνει γύρω τους. Είναι πίνακες χωρίς αφήγηση, δεν εξιστορούν κάτι, είναι απλώς η εμπειρία του σύγχρονου ανθρώπου στην πόλη.

 

Caillebotte - Γέφυρα της Ευρώπης

                                  

-*-*-* -

Οι επόμενοι, της δεκαετίας 1880 και 1890, συνδέουν τη γενιά των Ιμπρεσιονιστών με αυτήν του Κινηματογράφου. Αυτοί οι ζωγράφοι θα κάνουν το έργο πιο περιγραφικό και αφηγηματικό. Έτσι, όταν ο κινηματογράφος εμφανίζεται τη δεκαετία του 1890, αυτά τα αστικά θέματα γίνονται πολύ δημοφιλή· ένα κλισέ της νεωτερικότητας. 

Jean Béraud

-*-*-* -

Σε αυτούς τους πολυσύχναστους δρόμους, το βλέμμα είναι διαρκώς απασχολημένο. Νέες εικόνες εμφανίζονται στους τοίχους· οι αφίσες. Με την άνοδο των πολυκαταστημάτων, του εικονογραφημένου τύπου και της πληθώρας των θεαμάτων που διαθέτει η γαλλική πρωτεύουσα, οι αφίσες είναι κολλημένες παντού κάνοντας το Παρίσι να μοιάζει με μια τεράστια οθόνη. 

Jean Béraud

Ο 19^ος αι. επιτρέπει τα προϊόντα να γίνονται διαθέσιμα, χωρίς το ‘κατά παραγγελία’. Και τότε εμφανίζονται οι επωνυμίες. Τα αμέτρητα χαλάσματα των τοίχων - επί κατεδαφίσεων του Βαρόνου Οσμάν - γέμισαν με τοιχογραφίες και διαφημίσεις, ενώ τα κιόσκα γεμίζουν διαφημιστικές αλλά και θεατρικές αφίσες. Υπάρχει μια βαθμιαία εισβολή μέσω εικόνων, κειμένων, επωνυμιών, ονομάτων, που σταδιακά γεμίζουν τον δημόσιο χώρο μέχρι κορεσμού.

Louis-Robert Carrier-Belleuse - The Tinsmith

-*-*-* - 

Όπως το θέατρο και η όπερα, έτσι και τα πολυκαταστήματα και οι δρόμοι γίνονται πόλος έλξης, όπου το να παρατηρείς και να σε παρατηρούν είναι εξίσου σημαντικά. Χάρη στο μπαλκόνι - ένα είδος θεωρείου ευρέως διαδεδομένου στην αρχιτεκτονική του Οσμάν - η πυρετώδης δραστηριότητα των δρόμων γίνεται θεατρικό δρώμενο για τους κατοίκους.

Louis Béroud - From the balcony

Gustave Caillebotte

Η μορφή στο παράθυρο ή στο μπαλκόνι είναι από τα αγαπημένα θέματα του Gustave Caillebotte, καθώς του επιτρέπει να προσφέρει κάτι αξεπέραστο στην εποχή του: την οπτική γωνία. Ο αδελφός του, ο Martial, θα απαθανατίσει τις ίδιες σκηνές με φωτογραφία λίγα χρόνια αργότερα. Ένας καλλιτεχνικός διάλογος αναπτύσσεται μεταξύ τους, ανάμεσα στη ζωγραφική και τη φωτογραφία. Σύντομα, ο κινηματογράφος θα αναλάβει τη σύγχρονη οπτική αυτών των σκηνικών.

Gustave Caillebotte

Martial Caillebotte

-*-*-* - 

Πέντε Παγκόσμιες Εκθέσεις διοργανώνει το Παρίσι τα έτη 1855, 1867, 1878, 1889 και 1900. Και η γαλλική πρωτεύουσα σύντομα θα ονομαστεί η Πόλη του Φωτός, μα και του θεάματος. Οι επισκέπτες, που ξεπερνούν όλον τον πληθυσμό της Γαλλίας, έρχονται να δουν τα πρώτα διαμορφωμένα αξιοθέατα, που αφορούν την τεχνολογία, τη βιομηχανία, την αρχιτεκτονική κοκ. Το κοινό συνειδητοποιεί το μέγεθος αυτής της επανάστασης που τότε συγκλόνισε όλον τον κόσμο. κλικ 

Louis Béroud - Inside the Gallery of Machines at the Universal Exposition of 1889

Αυτές οι εκθέσεις είναι και μια ευκαιρία για το κοινό να δει τα πράγματα από μία διαφορετική ματιά. Το 1867 εμφανίστηκε ένα νέο αξιοθέατο που ανανεώθηκε το 1878. Το προσδεμένο αερόστατο, που αποκαλύπτει σε μερικούς ατρόμητους επισκέπτες τη θέα του ουρανού. Ο Nadar, φωτογράφος και ζωγράφος πορτρέτων, είχε ήδη επιχειρήσει, μερικά χρόνια πριν, την επικίνδυνη λήψη εικόνων από αερόστατο. Πλέον, είναι προσβάσιμο σε όλους και κλέβει τις εντυπώσεις. Η πόλη, μέχρι τη δεκαετία του 1850, ανακαλύπτεται από εδάφους. Με την εναέρια εικόνα κατανοείται το μέγεθος των αλλαγών της. Είναι μια καινούργια εικόνα.

Κατασκευή αερόστατου: Henry Giffard

Για να γιορτάσουν τα 100 χρόνια από τη γαλλική επανάσταση και να αναζωπυρώσουν την όρεξη για τα θεάματα, το 1889 χτίζεται ο Πύργος του Eiffel‎‎, ο ψηλότερος στον κόσμο. Ο Henri Rivière προσπαθεί να το αναδείξει με τη φωτογραφική του μηχανή καταγράφοντας τα μεταλλικά πλέγματα της τεράστιας αρχιτεκτονικής, από ψηλά και χαμηλά, σε κοντινό ή μακρινό πλάνο, ενώ με μια θολούρα δίνει την αίσθηση της κίνησης. Χρησιμοποιεί επίσης ένα πολύ σύγχρονο λεξιλόγιο που συναντάμε 30 χρόνια αργότερα στους πρωτοπόρους φωτογράφους του μεσοπολέμου (Κονστρουκτιβιστές, Μπάουχαους κά). Καθώς οι χιλιάδες επισκέπτες μπαίνουν στους ανελκυστήρες, το τοπίο αποκαλύπτεται κάτω από τα πόδια τους και όταν φτάνουν στην κορυφή κατακλύζονται από θαυμασμό για τη θέα που ξετυλίγεται μπροστά τους.

Henri Rivière

-*-*-* -

Μια άλλη δομή, οριζόντια αυτή τη φορά, γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Ένα κυλιόμενο πεζοδρόμιο που στροβιλίζεται μέσα στην Παγκόσμια Έκθεση του 1900 για περισσότερα από 3 χλμ. Ο δρόμος του μέλλοντος. Αναπαριστά την αίσθηση που αποκομίζουν οι επιβάτες σε ένα τρένο αλλά αυτή τη φορά ως πεζοί. Μάτι και μηχανική συνδυάζονται για να καταστήσουν κάθε επισκέπτη μία κινητή κάμερα.

Εικόνες από το κινούμενο πεζοδρόμιο

-*-*-* -

Επανερχόμαστε στον Claude Monet. Μετά τον σταθμό Saint-Lazare, συνεχίζει τη σειρά των έργων του σε έναν χώρο, αυτόν της γκαλερί. Παρουσιάζει σειρές μονοθεματικές με διαφορετικά σκηνικά και φωτισμούς. Με τις λεύκες και κυρίως τους καθεδρικούς ναούς, προσφέρει μια μοναδική οπτική γωνία στις αρχές της δεκαετίας του 1890, με κινηματογραφικό ή χρονοφωτογραφικό τρόπο. Οι θεατές νιώθουν ότι κοιτάζουν έναν ζωντανό πίνακα ζωγραφικής, επειδή η διαδοχή δίνει την αίσθηση της ροής του χρόνου, αλλά και λόγω χρώματος.       

       

Το έργο αυτό του Monet συμπίπτει χρονικά με κάποιες επιστημονικές εξελίξεις, ειδικότερα με την επιστημονική φωτογραφία και χρονοφωτογραφία, χωρίς να γνωρίζουμε αν υπάρχει σχέση ή επιρροή της φωτογραφίας στο έργο του.

Από το 1878 ο Άγγλος φωτογράφος Eadweard J. Muybridge δημοσίευσε μία σειρά από φωτογραφίες που δείχνουν τις διαφορετικές θέσεις ενός ιππέα που καλπάζει. Αυτό τραβά την προσοχή του Γάλλου φυσιολόγου Étienne-Jules Marey που εργάζεται επίσης πάνω στο θέμα. Πίστευαν ότι, καταλαβαίνεις περισσότερα για τη φύση, αν μπορείς να απαθανατίσεις πράγματα που δεν μπορείς να δεις με γυμνό μάτι μηχανικά, επειδή περνούν πολύ γρήγορα. Οι φωτογράφοι στην υπηρεσία της επιστήμης... 

Eadweard J. Muybridge

Το 1881 ο Muybridge προσκαλείται στην Ευρώπη για διαλέξεις, και οι εικόνες του κάνουν αίσθηση, πόσο μάλλον όταν χρησιμοποιεί την προβολή. Δείχνει τις εικόνες που έχουν αποσυντεθεί κατά τη λήψη των εικόνων και έχουν ανασυντεθεί μέσω της προβολής. κλικ

Η χρονοφωτογραφία σταματά την κίνηση για να την αναλύσει. Παράλληλα κάνει τις εικόνες να ζωντανέψουν. Ο Étienne-Jules Marey συνεχίζει την έρευνα του Muybridge και καταφέρνει να απαθανατίσει, με τη φωτογραφική του μηχανή, πτηνά σε πτήση προκειμένου να συλλάβει την κίνηση και να κατανοήσει καλύτερα την εξέλιξή της.

Αυτές τις επιστημονικές ανακαλύψεις, μερικοί καλλιτέχνες, όπως ο Edgar Degas και ο Jean Charles Mesonier, μεταφέρουν στα έργα τους. Οι κινήσεις γίνονται πιο αυθόρμητες, ακριβείς και φυσικές. 

Edgar Degas

Theodore Gericault

Παράλληλα, ένας άλλος μεγαλοφυής εφευρέτης, ο Emile Reynaud, ζωντανεύει τις ζωγραφισμένες εικόνες με το πραξινοσκόπιο που κατοχυρώνει το 1877. Προσθέτοντας ένα σύστημα προβολής, μεταμορφώνει τις εικόνες σε οπτικό θέατρο. Εντυπωσιακή εφεύρεση που παρουσιάστηκε το 1892. κλικ

Τρία χρόνια πριν από τον κινηματογράφο Lumière, το μουσείο κέρινων ομοιωμάτων του Παρισιού ήταν το πρώτο μέρος στον κόσμο όπου προβάλλονταν κινούμενες εικόνες σε μία οθόνη για το ευρύ κοινό. Όμως αυτά είναι ακόμα σχέδια και όχι πραγματικές λήψεις. Στις ΗΠΑ, ο επιστήμονας και πρωτοπόρος του ηλεκτρισμού Thomas Edison προτείνει τις πρώτες κινούμενες φωτογραφίες με το κινητοσκόπιο του.

   

Thomas Edison - Fred Ott's Sneeze - κλικ 

-*-*-* -

Στο Παρίσι του 1894, σ’ ένα λαμπερό κατάστημα ηλεκτρισμού στη μεγάλη λεωφόρο υπάρχουν κλειστά κιβώτια ύψους 1,5 μ. Για να δει κανείς στη σχισμή πρέπει να πληρώσει 25 σεντς. Και γίνεται το έλα να δεις. Ο Antoine Lumière παρατηρεί το φαινόμενο και πιστεύει ότι μπορεί να το πάει ένα βήμα παραπέρα. Βρίσκεται στο Παρίσι για μια επίδειξη του Κινητοσκόπιου, έχοντας μια σαφή εικόνα στο μυαλό του: «πρέπει να βγει η εικόνα από το κουτί και να προβληθεί στη μεγάλη οθόνη. Και γυρνώντας στη Λυών, οι γιοι μου θα βρουν την άκρη». Με το κινητοσκόπιο μόνο ένας θεατής μπορεί να απολαύσει το θέαμα. 

Ο Louis Lumière - γιος του Antoine - θα αναπτύξει μία μηχανή που καταγράφει και προβάλλει την εικόνα στη μεγάλη οθόνη. Πρόκειται για τον κινηματογράφο. Θα μπορούσε να τον είχε εφεύρει ο Edison αν πίστευε στη μεγάλη οθόνη και δεν είχε αντιδράσει σαν βιομήχανος που ήθελε να πληρώνουν όλοι όσοι έβλεπαν μια εικόνα. 

Η πρώτη παρουσίαση της εφεύρεσης αυτής έγινε ενώπιον ομάδας επιστημόνων τον Μάρτιο του 1995 στο Παρίσι. Αλλά έπρεπε να γίνει πραγματικά δημόσια· και ορίζεται ημερομηνία. 28 Δεκεμβρίου 1895 οργανώνεται η πρώτη διάσημη δημόσια προβολή επί πληρωμή του κινηματογράφου των Lumière. Χειμωνιάτικη μέρα,  και το πρώτο βράδυ μόνο 33 άτομα αγοράζουν εισιτήριο, για ένα πρόγραμμα με 10 ταινίες των 50'' έκαστη. 

Η περιέργεια εξαπλώνεται, οι ιστορίες που μεταδίδει ο τύπος διαδίδονται για να αποτελέσουν τον θρύλο της νέας μηχανής ονείρων. Υπάρχει ο μύθος ότι οι θεατές βλέποντας το τρένο να μπαίνει στον σταθμό έτρεξαν φοβισμένοι έξω από τον κινηματογράφο, φοβούμενοι ότι θα τους πατήσει το τρένο... 

Λίγες βδομάδες πριν από την προβολή των Lumière, ένας σταθμός στο Παρίσι μετατρέπεται σε πόλο έλξης, αφού μια πραγματική ατμομηχανή πετάχτηκε μέσα από τα τζάμια από ατύχημα που οι περίεργοι φωτογράφισαν. Η φωτογραφία έχει γίνει μια από τις πιο διάσημες στην ιστορία των μεταφορών.

 -*-*-* -

Για πρώτη φορά αναπαράγεται ο κόσμος και ζωντανεύει. Τόσο ο Louis Lumière όσο και οι περισσότεροι από τους πρώτους κινηματογραφιστές, βασίστηκαν στην εμπειρία του φωτογράφου για να δώσει σωστά καδραρισμένα πλάνα. Εκείνη την εποχή, ο κινηματογραφιστής δεν είχε φακό, οπότε έπρεπε να είναι εξαιρετικά ικανός, με κάποια καλλιτεχνική ευαισθησία, μια αίσθηση πλαισίου και σύνθεσης. Ο Lumière ήταν φωτογράφος, ήξερε να δημιουργεί εικόνες και να κάνει ταινίες. Αναρωτήθηκε πού να βάλει την κάμερα, ποιο είναι το θέμα, τι είναι το εντός και το εκτός κάδρου κοκ. 

Αυτό που βρίσκουν στις ταινίες δεν ήταν οι μεγάλες ιστορίες. Βρίσκουν τους εαυτούς τους. Έναν άλλο τρόπο να δουν την δική τους εμπειρία. Συχνά κάποιος περπατά τυχαία μέσα στην ταινία και κοιτάζει στην κάμερα, όχι επειδή είναι αφελής αλλά επειδή κατανοεί ότι τον φωτογραφίζουν. Εφεξής, μπορείς να ενσωματωθείς σε μια ταινία, μπορείς να είσαι μια κινούμενη εικόνα, που θα ζήσει για πάντα. Από εκείνη τη στιγμή, οι άνθρωποι αρχίζουν αργά, αλλά αναπόφευκτα, με μια επιταχυνόμενη ασυνείδητη προσαρμογή, να συμπεριφέρονται σαν να κινηματογραφούνται, να είναι οι ίδιοι μια ταινία. Και αυτό επιταχύνεται μαζικά τα τελευταία 20 χρόνια, επειδή όλοι έχουν μια κάμερα στην τσέπη. Κατά μία έννοια, η νεωτερικότητα έγκειται στο ότι οι άνθρωποι δεν βλέπουν νέα πράγματα αλλά ότι βλέπουν να αναπαρίστανται αυτά που έχουν ήδη δει. Ο κόσμος γίνεται μια εικόνα, και βλέπεις την εικόνα του κόσμου σου άλλη μια φορά. Κι αυτό σου δίνει την αίσθηση ότι ανήκεις σε κάτι μεγαλύτερο από την εμπειρία σου, που είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης ζωής.

Ο Lumière κάνει τις πρώτες προβολές στα τέλη Δεκεμβρίου 1895 στο Παρίσι. Ανοίγει την Αίθουσα Lumière στη Λυών τέλη Ιανουαρίου 1896 και προσλαμβάνει νέους εικονολήπτες τους οποίους στέλνει σε όλον τον κόσμο. Την διεθνοποίηση του κόσμου, που είχε ήδη ξεκινήσει η φωτογραφία, ο κινηματογράφος την πολλαπλασιάζει στη νιοστή. Υπήρχε αυτή η φιλοδοξία συγκέντρωσης όλου του κόσμου που θα μπει σε μια μικρή μηχανή και θα εξαπλωθεί σαν ένα θέαμα-όραμα. Σήμερα δεν μπορούμε να φανταστούμε τι σήμαινε αυτό. Είναι κάτι πολύ μακρινό, απρόσιτο που όμως μας αγγίζει.

Το κινηματογραφικό μέσο ανακαλύπτει επίσης τον εαυτό του. Με τα πρώτα σκηνοθετικά εφέ όπως το travelling, αυτή η εμπειρία της όρασής μας καθώς προχωρά στον χώρο καταγράφεται πλέον από την κάμερα. Ο κινηματογραφιστής Alexandre Promio που δούλευε για τους Lumière, γύρισε το πρώτο travelling στο μεγάλο κανάλι της Βενετίας το 1896, μπροστά από μια σειρά σπιτιών, στο προσκήνιο βάρκες και γόνδολες που περνούν απ’ την αντίθετη μεριά προσθέτοντας μια παράξενη επιτάχυνση στην εικόνα. Είναι τόσο καλά κινηματογραφημένο που διατηρεί την αξία του μέχρι και σήμερα.

Το κινηματογραφικό λεξιλόγιο που αναπτύσσεται σταδιακά είναι αρκετές φορές αποτέλεσμα τύχης, όπως συνέβη και στην προβολή μιας ταινίας των Lumière το 1897, όπου εξαιτίας ενός σφάλματος, ένας τοίχος που είχε καταστραφεί εμφανίζεται ξαφνικά να ορθώνεται εκ νέου μπροστά στο έκπληκτο κοινό. Αυτή είναι η πραγματική εφεύρεση του κινηματογράφου· η ικανότητα για πρώτη φορά στην ιστορία να βλέπεις κάτι να πηγαίνει πίσω. Πώς συνέβη; κάποιος κίνησε τη μανιβέλα της κάμερας χειροκίνητα μπροστά και μετά πίσω. Έτσι προέκυψε το εφέ της αντίστροφης κίνησης. Γιατί όχι; 

Η μανιβέλα της κάμερας αποδεικνύεται ότι είναι μια μηχανή θαυμάτων αλλά και μηχανή αφήγησης. Παράλληλα με τις εικόνες του κόσμου, οι χειριστές - που δεν αποκαλούνται ακόμα σκηνοθέτες ή κινηματογραφιστές - προσπαθούν να αφηγηθούν τις ιστορίες τους. Δεν υπάρχει το μοντάζ ούτε η τελειότητα της αφήγησης όπως θα αναπτυχθεί τη δεκαετία του 1910 και λίγο αργότερα. Και για να αφηγηθούν τις ιστορίες τους χρησιμοποιούν ένα υπάρχον εικονογραφικό ρεπερτόριο που βασίζεται ήδη στη συλλογική φαντασία. Βρίσκουμε πίνακες που είχαν μεγάλη επιτυχία στα σαλόνια, που διαδόθηκαν μετά, με τη λιθογραφία, την αναπαραγωγή στον Τύπο, τη φωτογραφία και την καρτ-ποστάλ.

Έτσι, ο πρώιμος κινηματογράφος αντέγραψε και ανακύκλωσε δημοφιλείς εικόνες της εποχής - κυρίως των Ακαδημαϊκών ζωγράφων: Gérôme, Merson, Delaroche κά - δημιουργώντας έτσι ένα κύκλωμα οπτικών μοτίβων που περνούσε από τη ζωγραφική στα έντυπα και από εκεί στο σινεμά. Οι ιμπρεσιονιστές - Monet, Renoir κά - έγιναν πραγματικά διάσημοι πολύ αργότερα από τότε που ζωγράφιζαν, αφού στην εποχή τους χλευάζονταν από τους Ακαδημαϊκούς ως άτεχνοι. Ωστόσο, οι ιμπρεσιονιστές είχαν τεράστια σημασία για τη γέννηση του κινηματογράφου, ακριβώς επειδή εισήγαγαν νέους τρόπους να 'βλέπουμε' τον χρόνο, το φως, την κίνηση.
Μια τέτοια περίπτωση, αντιγραφής και ανακύκλωσης δημοφιλών εικόνων είναι και οι ηρωικές αφηγήσεις και οι μάχες του Alphonse de Neuville, γνωστού για τις πατριωτικές απεικονίσεις στρατιωτικών επεισοδίων. Αναπαράγονται όχι μόνο στον πίνακα αλλά και μπροστά από την κάμερα για να την προβάλουν πάνω στη μεγάλη οθόνη.

Πίνακας του Alphonse de Neuville που κινηματογραφήθηκε κλικ

Ο ζωγράφος έβαλε στον πίνακα πολλές διαφορετικές ιστορίες. Ένας πεθαίνει, άλλος τραυματίζεται, ένας άλλος φωνάζει… ένα σωρό μικρές ιστορίες. Παίρνοντας αυτές τις στατικές-'παγωμένες' ιστορίες ως αφετηρία, και επαναφέροντάς τες στη ροή του χρόνου, είναι κάτι συναρπαστικό. Και όχι μόνο να εκμεταλλευτείς μια γνωστή εικόνα και να την μετατρέψεις σε ταινία, αλλά να αφηγηθείς και να απεικονίσεις το πριν και το μετά. Οπότε, οι ταινίες αντί να βάζουν πολλά γεγονότα σε μια εικόνα, τα βάζουν το ένα μετά το άλλο, σε αυτό που ονομάζουμε κινηματογραφική αφήγηση.

Το 1882 σε μουσείο κέρινων ομοιωμάτων τοποθετήθηκαν 7 πίνακες σαν ένα μυθιστόρημα σε συνέχειες. Αυτό που μπορούσε να κάνει ο επισκέπτης ήταν να περπατήσει ανάμεσα τους και να ξεδιπλώσει την ιστορία. Είναι τόσο ενδιαφέρον γιατί δίνει τεράστια δύναμη στον θεατή. Η δική του κίνηση είναι αυτή που κάνει την ιστορία να συμβεί. Το 1901, ο Ferdinand Zecca κυριολεκτικά επαναλαμβάνει ό,τι είχε εκτεθεί για 15 χρόνια στο μουσείο αυτό. Κάθε πίνακας αναδημιουργείται στην ταινία του.

Η επεξεργασία της εικόνας θα εμπλουτίσει σταδιακά το κινηματογραφικό λεξιλόγιο και με τη δημιουργία ψευδαισθήσεων. Μεταφέρονται κόλπα του θεάτρου αλλά και ταχυδακτυλουργικά για να ενθουσιάσει ακόμη περισσότερο το κοινό και να το κάνει να ονειρευτεί. Ο κινηματογράφος είναι η τέχνη του αληθοφανούς ψέματος για να μεταμορφώσει την πραγματικότητα.
Το χρώμα γίνεται το κύριο ζητούμενο του κινηματογράφου. Με χρωματισμένα πλάνα ή ζωγραφισμένα με το χέρι πάνω στο φιλμ, τα χρώματα δίνουν πλαστικότητα στην εικόνα και μερικές φορές χορεύουν στο πανί ξεφεύγοντας από το περίγραμμα  των μορφών.
Η προβολή της εικόνας είναι επίσης εφικτή από τη δεκαετία του 1850 κυρίως χάρη στις δημοφιλείς στερεοσκοπικές εικόνες: δύο σχεδόν ίδιες εικόνες του ίδιου θέματος, τραβηγμένες από ελαφρώς διαφορετικές γωνίες, όπως ακριβώς βλέπουν τα δύο ανθρώπινα μάτια. Με ειδικά γυαλιά, ο εγκέφαλος συνδυάζει τις δύο εικόνες δημιουργώντας την αίσθηση βάθους· δηλαδή μια ψευδαίσθηση τρισδιάστατης εικόνας. Έτσι, προσφέρονται ανάγλυφες εικόνες ή, μέσω του εφέ του καθρέφτη, ακόμα και εικόνες ανθρώπων που κοιτάζουν μέσα στις ίδιες τις μηχανές. Είναι εντυπωσιακός σήμερα ο πλούτος των απεικονίσεων των ανθρώπων που κοιτάζουν άλλους ανθρώπους. Η εικόνα του θεατή-παρατηρητή είναι πανταχού παρούσα, και τελικά, αυτό αποτελεί τους σύγχρονους θεατές, που παρακολουθούμε μαζί ένα θέαμα· είναι η εφεύρεση ενός συλλογικού βλέμματος, αλλά και σώματος.

Κατά τη διάρκεια του 19^ου αι. άρχισε να διαμορφώνεται το κοινό. Του προσφέρονταν οπτικά παιχνίδια, εκδηλώσεις, εκθέσεις και αξιοθέατα που του επέτρεπαν να βλέπει τα πανοράματα σε 360^ο, να νιώθει ναυτία από τη θάλασσα ή να πετά μέσα σε τεράστιες μηχανές ψευδαισθήσεων. Ο κινηματογράφος πρέπει να βρει τη θέση του ανάμεσα στις εκθέσεις και τα μουσικά καφέ όπου προβάλλεται. Οι αίθουσες φωτίζονται, οι άνθρωποι μπορούν να σηκωθούν, να κινηθούν, να μιλήσουν ταυτόχρονα, να αλληλεπιδράσουν με τον κράχτη, τον άνθρωπο που σχολιάζει και παρουσιάζει αυτές τις ταινίες.

Το 1900 δεν είναι τόσο σαφές ότι οι ταινίες θα αναπτυχθούν αυτόνομα και ανεξάρτητα και ότι θα γίνουν μια μορφή τέχνης. Το έτος 1907 αποτέλεσε σημείο καμπής. Οι ταινίες μεγαλώνουν, η προσφορά διαφοροποιείται και οι κινηματογραφικές προβολές γίνονται όλο και πιο επιτυχημένες. Οι κινηματογραφικές αίθουσες ανακαινίζονται και οι χώροι θεαμάτων μετατρέπονται σε χώρους προβολής ταινιών. Το 1907-08 ο κινηματογράφος χάνει την κατάληξη -γράφος και γίνεται σινεμά. Έγινε μια μαζική ψυχαγωγία με άνετους χώρους, όπου μπορούσες να φας ή να καπνίσεις. Και τότε η αστική τάξη κάθεται δίπλα-δίπλα με την ελίτ και απολαμβάνουν την ψυχαγωγία που απευθύνεται σε όλους. Το κοινό είναι θεμελιώδες για την ιστορία και ανάπτυξη των ταινιών. Αν το δούμε μόνο ως ιστορία κινηματογραφιστών και σκηνοθετών, παραβλέπουμε τον τρόπο που εξελίχθηκε η τέχνη τους, επειδή ως μια δημοκρατική μορφή τέχνης, αν δεν έχει κοινό, δεν έχει και μέλλον. Και αυτό κάνει τις ταινίες μια ιδιαίτερα πρωτότυπη και σημαντική μορφή τέχνης που εκδημοκρατίζει την τέχνη και τον πολιτισμό, ενσωματώνοντας σε αυτά ένα ‘δούναι και λαβείν’ μεταξύ θεατή και δημιουργού.

Με το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ο κινηματογράφος αναδεικνύεται ως ένα θέαμα και βιομηχανία σε πλήρη άνθηση. Δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί ως τέχνη αλλά ήδη περιλαμβάνει και συγχωνεύει ζωγραφική, θέατρο, αρχιτεκτονική, λογοτεχνία, φωτογραφία. Συνεχίζει να πειραματίζεται και να εφευρίσκει τη γλώσσα του για να επιβληθεί ως ένα αυτόνομο μέσο. Με τη σειρά του, θα γίνει πηγή έμπνευσης και επιρροής προκαλώντας μια επανεφεύρεση. Οι ζωγράφοι θα απελευθερωθούν από την πιστή αναπαράσταση της φύσης. Οι συνθέσεις τους θα κατακερματιστούν αποβάλλοντας όλες τις προηγούμενες εμπειρίες. Και σε μας, το κοινό, θα επιβληθεί οριστικά ένας νέος τρόπος να βλέπουμε και να δημιουργούμε εικόνες: ο κινηματογραφικός.

Για τέλος, ένα video... μια συλλογή υψηλής ποιότητας ανακατασκευασμένων εκτυπώσεων από τα πρώτα χρόνια του κινηματογράφου, που τραβήχτηκαν στο Παρίσι της Belle Époque, στη Γαλλία, από το 1896 έως το 1900. Οι ταινίες τραβήχτηκαν από την εταιρεία Lumière: κλικ