Περί φυλαχτών

του Διονύση Γουσέτη

Τα φυλαχτά αποτελούν προϊόντα της άγνοιας και του φόβου. Όσοι πιστεύουν σε αυτά, τα θεωρούν αντικείμενα ιερά, με δυνάμεις υπερφυσικές, για την προστασία από κακόβουλα πνεύματα, δαίμονες, ξωτικά, καλικάντζαρους, μαγείες, κατάρες, γητειές, το κακό μάτι, την κακιά αρρώστια κλπ. Από τις παλιές θρησκείες πέρασαν στους χριστιανούς, αν και πουθενά δεν προτρέπει ο Ναζωραίος λατρεία ή εμπόριο ιερών αντικειμένων. Στο βρόντο πήγε και η απόφαση του Συμβουλίου της Λαοδικείας (4ος αιώνας) να αποπέμπονται από τη θρησκευτική κοινότητα όσοι φορούν φυλαχτά.

Τα πιο προνομιούχα φυλαχτά είναι εκείνα που περιέχουν «τίμιο ξύλο», δηλαδή κομμάτι ξύλο από το σταυρό όπου σταυρώθηκε ο Χριστός. Η διάδοσή τους ξεκίνησε την επομένη της ανακάλυψης του τάφου του Χριστού από την αγία Ελένη, η οποία ήταν παρούσα όταν ο γιος της, άγιος και μέγας Κωνσταντίνος, διέτασσε να εκτελεστεί ο γιος του Κρίσπος. Η αγία βρήκε το σταυρό όταν, το 326, πήγε για προσκύνημα στους «Αγίους Τόπους». Μετά από θεία αποκάλυψη μάλιστα, βρήκε όλους τους τρεις σταυρούς του Γολγοθά και μπόρεσε να εντοπίσει τον σωστό με τη βοήθεια μιας νεκρανάστασης: αρχικά άγγιξε το νεκρό σώμα της χριστιανής χήρας Λιβανίας με δύο από τους σταυρούς, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, όταν όμως ήρθε σε επαφή με τον τρίτο σταυρό «εκείνη ζωντάνεψε και υμνούσε τον Κύριο».

Σύμφωνα με τον Κύριλλο Ιεροσολύμων, ήδη γύρω στο 350 ο κόσμος ήταν γεμάτος από κομματάκια του σταυρού. Έστελναν -ως ιδιαίτερη ένδειξη τιμής- ροκανίδια, μεγάλα και μικρά, σε αμέτρητες εκκλησίες, βασιλιάδες, πρίγκιπες και ιδιώτες. Τα κομμάτια του μετανάστευσαν με αμέτρητους προσκυνητές στα πιο μακρινά μέρη του κόσμου. Ωστόσο, ο σταυρός δεν λιγόστευε! Τα κομματάκια που κυκλοφορούν ευρέως σήμερα, δεν τα παρουσιάζουν πλέον ως γνήσια, ισχυρίζονται όμως ότι τα έχουν φέρει σε επαφή με τον πραγματικό σταυρό και γι’ αυτό το λόγο διαθέτουν κι αυτά υπερφυσικές δυνάμεις.

Με αυτή τη διανομή φυλαχτών έγινε το πρώτο βήμα προς το συστηματικό κομμάτιασμα λειψάνων αγίων και άλλων πραγμάτων για λατρεία και για κατασκευή φυλαχτών. Στη συνέχεια, αρχίζουν να βρίσκονται όλα τα πιθανά «πράγματα Χριστού»: εργαλεία του μαρτυρίου, ρούχα κλπ. Η λατρεία του ακάνθινου στεφάνου αρχίζει μόλις τον 5ο αιώνα, εκείνη της λόγχης μόλις τον 6ο. Το 614 μεταφέρεται στην Κωνσταντινούπολη η αιχμή της και το 10ο αιώνα ακολουθεί το κοντάρι, που στα τέλη του 15ου αιώνα, επί πάπα Ιννοκέντιου Θ’, καταλήγει στη Ρώμη. Τα ιερά καρφιά εξακολουθούν να βρίσκονται στον καθεδρικό ναό της Τρηρ. Ο άγιος μανδύας έρχεται εκεί γύρω στα 1100. Οι ευρέσεις «πραγμάτων Χριστού» συνεχίζονται έως και τον 15ο αιώνα!

>>