...του ρολογιού η ώρα [1/2]

 

Είπαν για τον Salvador Felip Jacint Dali Domenech πως είχε πονοκέφαλο ένα βράδυ κατακαλόκαιρο. Κι εκεί που έτρωγε, παρατηρούσε ένα μισοφαγωμένο είδος μαλακού τυριού που έλιωνε απ’ τη ζέστη. Και πως το ίδιο εκείνο βράδυ είδε κι ένα όνειρο με λιωμένα ρολόγια σ’ ένα έρημο τοπίο. Και πως έτσι προέκυψε ο πίνακας Λιωμένα Ρολόγια ή Μαλακά Ρολόγια ή Εμμονή της Μνήμης, στα 1931.

Τα ρολόγια, λιωμένα σαν τυρί, είπαν πως δείχνουν ότι τόσο ο χρόνος όσο και η μηχανή που τον μετράει είναι τελικά άνευ σημασίας, αφού όλα τα πράγματα αποσυντίθενται με το πέρασμα του χρόνου.

Επινόησε, είπαν, μια τεχνική που συνδέεται με τις φροϋδικές θεωρίες γύρω από τα όνειρα, και που τη στήριξε στην ικανότητα του ανθρώπου να λειτουργεί συνειρμικά, συνδέοντας εικόνες και αντικείμενα που δεν συνδέονται μεταξύ τους λογικά κατ' ανάγκη, με σκοπό την πρόσβαση στο ασυνείδητο. Και πως τα λιωμένα ρολόγια αντιπροσωπεύουν την εμμονή του ανθρώπου στο χρόνο -μιας και θεωρούνται δυναμικά του σύμβολα- μα και στη μνήμη, αφού νικά το χρόνο και καταφέρνει να διατηρεί τις αναμνήσεις ενώ ο χρόνος φθείρεται.

Σημασία στον πίνακα δεν έχουν μόνο τα ρολόγια, είπανε, μα και η μοναχική παραλία που μοιάζει με την άμμο του χρόνου όπου λιώνουν τα ρολόγια, και το σμήνος μυρμηγκιών που το σώμα τους μοιάζει με κλεψύδρες. Άμμος, κλεψύδρες, ρολόγια…

Παρατήρησαν πως τα μυρμήγκια στο πορτοκαλί ρολόι, στο κάτω αριστερό μέρος του πίνακα, τα χρησιμοποιεί συχνά στους πίνακές του ως σύμβολο του θανάτου μα και των γεννητικών οργάνων, καθώς μοιάζει με γλώσσα, σαν μαλακό πέος. Ο Νταλί, είπαν, πως ήταν σεξουαλικά ανεπαρκής. Και ο μεγάλος αριθμός παραμορφωμένων σχεδίων καθώς και μια ανθρώπινη φιγούρα στη μέση της σύνθεσης -κάτι σαν αυτοπροσωπογραφία- είναι αποκαλυπτικός.

Ο Νταλί ξαναγύρισε στον τόπο του εγκλήματος στα 1954, με μια παραλλαγή του αρχικού πίνακα, Η Αποσύνθεση της Εμμονής της μνήμης. Δημιούργησε επίσης λιθογραφίες και γλυπτά με θέμα τα μαλακά ρολόγια, όπως, η Αρχοντιά του Χρόνου, το Προφίλ του χρόνου και τα Τρία Χορευτικά Ρολόγια.

Το ρολόι όμως είναι  κ α ι  πολυτραγουδισμένο, το καθένα με τη δική του ιστορία. Όπως, Το Παλιό ρολόι του 1968, με στιχουργό το Λευτέρη Παπαδόπουλο, σε μουσική Μάνου Λοΐζου, τραγουδισμένο από το Γιάννη Καλαντζή. Είναι μια άλλη ματιά της μελωδίας ενός παλιού γρήγορου τραγουδιού του Λοΐζου, το Κρητικό σταφύλι, το οποίο έγινε αργό και προστέθηκε κι ένα ρεφρέν. Ένεκα η δικτατορία, ‘οι άνθρωποι’ στο στίχο ...και περνούν τα τρένα και σφυρίζουνε, μα οι άνθρωποί μας δε γυρίζουνε, αντικαταστάθηκε από 'τα χελιδόνια'. Το παλιό ρολόι βρίσκεται μαζί μ’ άλλα, στον Σταθμό.

Το παλιό ρολόι

ή...

Το ρολόι του Γιώργου Ρωμανού, που έχει ‘ξαναχτυπήσει’ και ως The Clock. Το πρώτο σε στίχους, μουσική και ερμηνεία του Ρωμανού. Το άλλο σε μια ορχηστρική ματιά του Βαγγέλη Παπαθανασίου στο πρώτο του sigle, που χρησιμοποιήθηκε για χρόνια και ως σήμα ραδιοφωνικών εκπομπών της δισκογραφικής εταιρείας Lyra.

Το ρολόι

The Clock

Τα όνειρα άλλοι τα κάνουν ύμνο και χαρά, κι άλλοι μοιρολόι και θρήνο… Το τικ-τακ του ρολογιού όλα τα γιατρεύει κι όλα τα μαχαιρώνει. Άλλοι δηλώνουν, θα το δώσω το ρολόι και θα πάρω κομπολόι. Κι άλλοι απαντούν, δεν πουλάω το ρολόι ούτε και το κομπολόι! Κι όμως, πούλησα το ρολόι μου κι αγόρασα… μπαγλαμά! Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα. Κι αφορμής δοθείσης… της ταβέρνας το ρολόι το κοιτάς, κάτι σε τρώει… Για κάποιους τρέχει γρήγορα, σταμάτησε του ρολογιού τους δείχτες, Και διερωτάσαι, και τώρα πώς να σταματήσω τα ρολόγια; Τελικά, ...άχρηστα τραγούδια που μαράθηκαν, άχρηστα ρολόγια που σταμάτησαν...

Κι όμως, είναι καρατσεκαρισμένο -τόπε κι ο Αϊνστάιν- πως μπορείς να σταματήσεις το χρόνο αν επιταχύνεις τους ρυθμούς σου. Όσο μένεις στάσιμος, ο χρόνος κυλάει γρήγορα χωρίς να τον ζεις. Το ταξίδι ανάμεσα στους χτύπους του ρολογιού, λοιπόν, διαφορετικά κυλάει για τον καθένα...

Μα τι τα θες… τα ρολόγια δεν αντέχουν στο χρόνο· αυτόν τον ίδιον που μετράνε. Οι στιγμές σαν τα μυρμήγκια κατατρώνε τους δείκτες· της ζωής τους λεπτοδείκτες -το'πε κι ο Νταλί.

Τελικά, ο καθένας το βιολί του κι ο Στέλιος το θλιβερό ρολόι της ζωής του. Μα εγώ αποφάσισα· θ' ακολουθήσω το ρολόι της ζωής του Ονειρευτή, και θα κλέψω μόνο δυο λεπτά να μου χαρίσω πρώτη μου φορά σε μένα… Κατεργάρη Χρόνε θα σε πάω κόντρα ξανά με δυο λόγια θολά και μαγεμένα…

Το ρολόι της ζωής

Με τούτα και με κείνα, θυμήθηκα ένα ρολόι που είδα το 2007. Αλλά τούτο... στου ρολογιού την ώρα  Νο2...