10/2/13

Φεγγαρόφωτο… à la française


Όταν οι νότες ντύνουν λέξεις και οι λέξεις χρώματα… όταν η μουσική του Debussy & Faure συναντά την ποίηση του Verlaine και τη ζωγραφική του Watteau -τοπίο άκρως γαλλικό- τότε γεννιέται το Clair de Lune


Το Φεγγαρόφωτο
...στη Μουσική
Claude Debussy: Clair de Lune για πιάνο
(το 3ο κομμάτι από την Suite Bergamasque, 1890



...στην Ποίηση
Έμπνευση του πιο πάνω μουσικού Clair de Lune υπήρξε το ομώνυμο ποίημα του Paul Verlaine από τη συλλογή Fetes galantes του 1869:

(Οι δύο πρώτοι στίχοι στα γαλλικά 
έχουν δώσει αφορμές για διάφορους τίτλους)
Votre âme est un paysage choisi
Que vont charmant masques et bergamasques
Your soul is a landscape of choice
Where move charming masks and bergamasks
Playing the lute and dancing and almost
Sad ‘neath their fantastic disguises.
And all while singing of, in minor key,
The conquering love, the opportune life,
They seem to not believe their happiness
And their song it melds to the moonlight,
To the calm moonlight, beautiful and sad,
That sets to dream the birds of the trees
And the water-jets to cry of extasy,
The tall and svelte jets amid the marble.

Ωστόσο, ο αρχικός τίτλος του πασίγνωστου μουσικού κομματιού ήταν άλλος: Promenade sentimetale... εμπνευσμένο κι αυτό από ομώνυμο μα προγενέστερο ποίημα του Verlaine, της συλλογής Poèmes saturniens και ειδικότερα από την ενότητα Paysages tristes, του 1866. Μόνο που αυτό μιλούσε για ηλιοβασιλέματα, ενώ ο Debussy θεώρησε, ίσως, καταλληλότερο για τίτλο της σύνθεσής του το σεληνόφως:

Le couchant dardait ses rayons suprêmes
Et le vent berçait les nénuphars blêmes 
συνέχεια
The sunset darted its level beam
Where the wind-rocked water lilies dream
συνέχεια

Μιας και είμαστε στο χώρο της ποίησης, ας αναφέρουμε πως Clair de Lune έγραψε και ο, επίσης γάλλος, Victor Hugo εδώ [αλλά αυτός είναι εκτός προγράμματος...]


...στη Μελο-Ποίηση
Ένα χρόνο μετά το πιανιστικό Clair de Lune, ο Debussy ντύνει με μελωδία το ποίημα του Verlaine, τοποθετώντας το στη συλλογή Fetes galantes Set 1. Το ίδιο όμως ποίημα το είχε μελοποιήσει μια δεκαετία πριν και δεν πρόκειται για το ίδιο διασκευασμένο, αλλά για δύο διαφορετικές απόψεις.
C.Debussy: Clair de Lune: Votre âme est un paysage choisi 
για φωνή & πιάνο -
1η εκδοχή σε πιο φωτεινή ατμόσφαιρα
2η  εκδοχή του 1891 με πιο ζοφερά χρώματα: 

Στα 10 του, ο Debussy υπήρξε μαθητής της πεθεράς του Verlaine στο πιάνο. Τον προετοίμαζε για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο ωδείο του Παρισιού και ήταν η πρώτη που τον παρότρυνε να ασχοληθεί ενεργά με τη μουσική. Ίσως γι αυτό  να ασχολήθηκε τόσο πολύ με την μελοποίηση ποιημάτων του - έχει μελοποιήσει 19.

Το ίδιο ποίημα όμως Clair de Lune μελοποιεί και ο Gabriel Fauré το 1887 αρχικά για φωνή & πιάνο και αργότερα για τενόρο & ορχήστρα για τις ανάγκες της σουίτας Masques et bergamasques op. 112:
G.Fauré: Clair de Lune op 46 No2
για φωνή & πιάνο


...στη Ζωγραφική
Debussy & Fauré εμπνεύστηκαν από τον Verlaine κι όλοι μαζί από τον Antoine Watteau - ζωγράφο του 18ου αι.
Οι τρεις πρώτοι αναφέρονται στον όρο Fêtes galantes ως τίτλο σε συλλογές ποιημάτων ή μουσικών έργων. Ωστόσο, ο όρος συνδέεται στενά με τον Watteau, αφού σ’ αυτόν αποδίδεται η επινόηση του όρου Fêtes galantes:  είδος ζωγραφικής που περιγράφει σκηνές με αργόσχολους πλην κομψούς  αριστοκράτες του 18ου αι., να φλερτάρουν σε βουκολικά και ειδυλλιακά τοπία, πότε με ηλιοβασιλέματα και πότε με φεγγαρόφωτα· κι όλα αυτά με έναν αέρα θεατρικότητας. Γιορτινά και πανηγυριώτικα δηλ. σκηνικά της αριστοκρατίας. Τα θέματά του αντλήθηκαν από τον κόσμο της ιταλικής κωμωδίας και του μπαλέτου και τους χαρακτήρες της commedia dell'arte. Βέβαια τέτοιου είδους θέματα υπάρχουν σε έργα Ολλανδών και Φλαμανδών καλλιτεχνών του 17ου αι. Ωστόσο, το πάντρεμα πραγματικότητας και φαντασίας στο όλο σκηνικό, πιστώνονται στον Watteau εξαιτίας του πίνακά του The Embarkation for Cythera (=η επιβίβαση για το νησί των Κυθήρων) το νησί του έρωτα μιας και θεωρείται ο μυθικός τόπος γέννησης της Αφροδίτης. [Υπόψη ότι και ο Watteau έχει ξαναζωγραφίσει τον πίνακα σε μια πιο επιμελημένη έκδοση 1-2 χρόνια μετά την πρώτη].
Κοινός είναι και ο όρος bergamasques, τόσο στους Debussy & Fauré όσο και στον Verlaine ήδη απ’ τους πρώτους στίχους του ποιήματός του Clair de Lune και αναφέρεται στον κόσμο των Fêtes galantes.

Η επιβίβαση για το νησί των Κυθήρων



Για τέλος, δε θα μπορούσα να παραλείψω το, επίσης γαλλικό, γνωστότατο λαϊκό τραγούδι του άγνωστου συνθέτη του 18ου αι. 

Au Clair de la Lune



Και για πιο τέλος, ας ακούσουμε το μουσικό Clair de Lune σε μία ενδιαφέρουσα ηλεκτρονικο-διαστημική άποψη του Γιαπωνέζου Isao Tomita, ο οποίος έκανε… διατριβή πάνω στο Debussy [μια ματιά εδώ]:







3 σχόλια:

MYSTELIOS είπε...

Μας έχουν λείψει πολύ οι όμορφες και μελωδικές σου αναρτήσεις, welcome back Joanna !!!

Paraskevi Lamprini M. είπε...

θαυμάσια... και όπως λέει κι ο ART - TRAVELLER.. να σε ακούμε συχνότερα...

habilis είπε...

Φιλενάδα βλέπω ανάκαμψη της μπλογκοτεμπελίασης.

Επιτέλους !!!