Το Αίνιγμα...

Για το ζεύγος Edward & Alice Elgar κάτι είχαμε γράψει εδώ. Και συνεχίζουμε για τον Sir Edward Elgar... 

...που μεταξύ 1898 και 1899 έγραψε ούτε μία ούτε δύο, μα 14 παραλλαγές πάνω σ’ ένα θέμα, που -κατά πως λέγεται- προέκυψε μετά από μια κουραστική μέρα διδασκαλίας. Άρεσε στη γυναίκα του, Alice, και για να την διασκεδάσει, άρχισε να αυτοσχεδιάζει στο πιάνο διάφορες παραλλαγές. Κάθε μια ήταν κι ένα μουσικό πορτραίτο φίλων του˙ έτσι προέκυψαν οι Variations on an Original Theme for orchestra (Enigma), op.36.

Το έργο είναι γνωστό και ως Enigma Variations, όπου το αίνιγμα-γρίφος δεν είναι η εύρεση της ταυτότητας των όσων  απεικονίζονται στο έργο, αφού είναι γνωστοί, αλλά ένα κρυμμένο θέμα που κατά τον Elgar, "δεν παίζεται". Αποτέλεσε όμως αφορμή για διάφορες θεωρίες για την μελωδία, παρόλο που ο Elgar δεν είπε ότι επρόκειτο για κάποια μελωδία… Ο ίδιος είπε: “το Αίνιγμα δεν θα το εξηγήσω. Ό,τι σκοτεινό έχει να πει, θα πρέπει να μείνει εικασία…”.  Όσο ζούσε  διασκέδαζε με την όλη αναστάτωση που προκαλούσε το αίνιγμα του… Αινίγματος, ένα μυστικό που ίσως και να μην υπήρχε. Όπως και να’χει, το πήρε στο τάφο του.

Το έργο αρχικά παρουσιάστηκε στο Λονδίνο τον Ιούνιο του 1899, με διευθυντή τον Hans Richter. Ο Elgar αναθεώρησε την τελική παραλλαγή προσθέτοντας 100 επιπλέον μέτρα και ένα μέρος από εκκλησιαστικό όργανο. Η νέα εκδοχή που ακούγεται συνήθως σήμερα, παίχτηκε στις 13 Σεπτεμβρίου του 1899, με διευθυντή τον ίδιον τον συνθέτη.

Οι παραλλαγές Αίνιγμα γράφτηκαν αρχικά για ορχήστρα. Ο ίδιος ο συνθέτης τις μετέγραψε για σόλο πιάνο και ντουέτο πιάνο. Αργότερα ακολούθησαν κι άλλοι διασκευαστές… Έγινε, επίσης, μπαλέτο από τον Frederick Ashton καθώς και δράμα με τη μορφή ενός διαλόγου με τίτλο "Παραλλαγές Énigmatiques" (1996) - από τη γαλλίδα δραματουργό Eric Emmanuel Schmitt.

Η πρεμιέρα του έργου έλαβε χώρα το 1899 στο Λονδίνο, υπό τη διεύθυνση του Dr Hans Richter. Ενώ το 1912 το διηύθυνε ο ίδιος ο συνθέτης σε μια συναυλία-μνημόσυνο προς ενίσχυση των οικογενειών των μουσικών που είχαν χαθεί στην καταστροφή του Τιτανικού.

Ο Elgar αφιέρωσε το έργο στους φίλους που σκιτσάρει με τις νότες του, 

αναφέροντας στην κάθε παραλλαγή το παρατσούκλι ή τα αρχικά τους.

Οι παραλλαγές Αίνιγμα του Έντουαρτ Έλγκαρ για ορχήστρα 

Περιεχόμενα 

00:00 : Tema Andante: οδηγεί χωρίς παύση στην 1η παραλλαγή 

02:00 : Ι. (C.A.E) L'istesso tempo: ένα τρυφερό πορτραίτο της συζύγου του, Caroline Alice Elgar 

04:18 : ΙΙ. (H.D.S.-P.) Allegro: αφιερωμένη στον πιανίστα Hew David Steuart-Powell, με τον οποίο έπαιζε σε σύνολα μουσικής δωματίου. Διακωμωδεί τη συνήθειά του να κάνει ένα χαρακτηριστικό πέρασμα πάνω στα πλήκτρα πριν ξεκινήσει να παίζει

05:04 : III. (R.B.T.) Allegretto: αφιερωμένη στο φίλο του συγγραφέα Richard Baxter Townshend, όπου τον παριστάνει ως μια καρικατούρα ηλικιωμένου ατόμου μιας ερασιτεχνικής θεατρικής παράστασης 

06:31 : ΙV. (W.M.B.) Allegro di molto: η συντομότερη παραλλαγή, αφιερωμένη στο δικαστή William Meath Baker εν ώρα εργασίας 

07:01 : V. (R.P.A.) Moderato: αφιερωμένη στον Richard Penrose Arnold, ερασιτέχνη πιανίστα. Χωρίς παύση οδηγεί στην... 

9:32 : VI. (Ysobel) Andantino: αφιερωμένη στην Isabel Fitton, ερασιτέχνη βιολίστρια, γι αυτό και η σόλο βιόλα 

10:56 : VII. (Troyte) Presto: αφιερωμένη στον αρχιτέκτονα φίλο του, Arthur Troyte Griffith, του οποίου διακωμωδεί την περιορισμένη ικανότητά του στο πιάνο. Αναφέρεται επίσης σε μια σκηνή που έζησαν μαζί, όταν, για να σωθούν από μια ξαφνική καταιγίδα, βρήκαν  καταφύγιο στο σπίτι της Norbury· σ' αυτήν  αναφέρεται η επόμενη παραλλαγή 

11:53 : VIII. (W.N.) Allegretto: αφιερωμένη στη φίλη του Winifred Norbury, συνάδελφο σε φιλαρμονική. Αποδίδει το γέλιο της καθώς και την ατμόσφαιρα των 18 αιώνων σπιτιού της. Στο τέλος αυτής της παραλλαγής, μια νότα στο βιολί συνεχίζει ως την επόμενη παραλλαγή, την πιο διάσημη 

14:11 : IX. (Nimrod) Adagio: αφιερωμένη στον Augustus Jäger, μουσικό εκδότη με τις χρήσιμες συμβουλές και τις σκληρές κριτικές στα έργα του Elgar, κάτι που ο συνθέτης εκτιμούσε πολύ. Ο Nimrod ήταν κυνηγός της βιβλικής εποχής, αλλά και το όνομα Jäger στα γερμανικά σημαίνει κυνηγός. Ο Jäger ενθάρρυνε τον Elgar να ξαναδουλέψει ορισμένα έργα του με βάση έργα του  Beethoven. Η αρχή, λοιπόν, της παραλλαγής είναι ένας υπαινιγμός των συζητήσεων που έγιναν για κάποια αργά μέρη του Beethoven. Έγινε διάσημη και χρησιμοποιήθηκε σε κηδείες, μνημόσυνα και άλλες επίσημες εκδηλώσεις.

20:35 : X. Intermezzo (Dorabella) Allegretto: αφιερωμένη στην Dora Penny, της οποίας το τραύλισμα διακωμωδείται από τα ξύλινα πνευστά. Η Dora, μετέπειτα Richard Powell, ήταν θετή ανιψιά του πρωταγωνιστή  της 4ης παραλλαγής, και κουνιάδα του ήρωα της 3ης. Η Dora ‘χρησιμοποιήθηκε’ επίσης και για την 13η παραλλαγή με άλλα όμως στοιχεία 

23:39 : XI. (G.R.S.) Allegro di morto: Αφιερωμένη στον George Robertson Sinclair, οργανίστα καθεδρικού ναού και για ν’ ακριβολογούμε, στο μπουλτόνγκ του Singlair όταν σε κάποια βόλτα έπεσε μέσα στο ποτάμι 

24:41 : XII. (B.G.N.) Andante: αφιερωμένη στον Basil G. Nevinson, διάσημο τσελίστα, που μαζί με τον φίλο της 2ης παραλλαγής [Hew Steuart-Powell] αποτελούσαν ένα τρίο μουσικής δωματίου. Η παραλλαγή οδηγεί στην επόμενη χωρίς παύση. 

28:10 : XIII. Romanza (***) Moderato: αφιερωμένη στην Lady Mary Lygon [η "Dorabella" της 10ης παραλλαγής). Σε προσχέδια του συνθέτη, απεικονίζεται με τα αρχικά 'L. M. L.' Όταν όμως το 1899 τελείωναν οι Παραλλαγές, ο Elgar της έστειλε επιστολή ζητώντας την άδειά της να χρησιμοποιήσει τα αρχικά της. Απάντηση δεν πήρε διότι εκείνη την περίοδο η λαίδη έφευγε για Αυστραλία. Έτσι, αντί αρχικών, ο Elgar χρησιμοποίησε τους αστερίσκους *** 

31:34 : XIV. Finale (E.D.U.) Allegro-Presto: αφιερωμένη στον ίδιο τον Edward Elgar, με το παρατσούκλι Edu ή Edoo όπως τον φώναζε η γυναίκα του. Στο φινάλε ηχούν θέματα από δύο παραλλαγές: την 1η και την 9η, που αναφέρονται στον φίλο του Jaeger και τη γυναίκα του Alice, δύο μεγάλες επιρροές στη ζωή και την τέχνη του συνθέτη. Ένα μήνα μετά την πρώτη έκδοση του έργου και μετά από παραίνεση του φίλου του Jaeger, προστέθηκαν άλλα 100 μέτρα στο φινάλε μαζί με ένα μέρος από εκκλησιαστικό όργανο· αυτή είναι η τελική εκδοχή της παραλλαγής που παίζεται σήμερα 

Το ίδιο έργο για σόλο πιάνο

Κατά τον Έλγκαρ, η μουσική του πρωτότυπου θέματος συμβολίζει τη μοναξιά του καλλιτέχνη-δημιουργού. Γι αυτό και στο τέλος της παρτιτούρας παρέθεσε λόγια του Ιταλού ποιητή του 16ου αι. Torquato Tasso: Bramo assai, poco spero, nulla chieggio

λαχταρώ πολύ, ελπίζω λίγο, δεν ζητώ τίποτα...