26/7/14

Το σιδηρουργείο του Χαίντελ...

Ένα μικρό μόνο μέρος από τις συλλογές της μουσικής για τσέμπαλο δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του Georg Frideric Handel (το υπόλοιπο διατηρείται σε χειρόγραφα αντίτυπα και μερικά αυτόγραφα), οι δε ημερομηνίες έκδοσής τους έχουν ελάχιστη αντιστοιχία με τις ημερομηνίες σύνθεσης.
Ο σημαντικότερος τόμος μεταξύ των τυπωμένων με έκδοση του ίδιου του Χαίντελ, είναι μια σειρά από σουίτες: Suites de piè ces pour le clavecin, Premier Volume  του 1720.
Σ’ έναν πρόλογό του ο Handel εξήγησε ότι ένιωθε “υποχρεωμένος να δημοσιεύσει μερικά από τα ακόλουθα μαθήματα εξαιτίας λαθραίων και εσφαλμένων αντιγράφων τους που είχαν φτάσει στο εξωτερικό” (προφανώς αναφερόταν σε πειρατική έκδοση υπό τον Jeanne Roger στο  Άμστερνταμ, περίπου την ίδια εποχή (χωρίς να  είναι σαφής ποια προηγήθηκε).
Η πλέον δημοφιλής σουίτα από την παραπάνω σειρά είναι η Νο.5 σε Μι μείζονα, HWV 430 και πιο συγκεκριμένα το τελευταίο από τα 4 μέρη της, με τίτλο Air and Variations

Το πώς αυτή η Air (πάνω στην οποία χτίστηκαν οι παραλλαγές) κατέληξε να λέγεται… Harmonious Blacksmith, χρειάστηκε πολύ φαντασία˙ σίγουρα όχι του Χαίντελ. Για πολλά χρόνια το κομμάτι ήταν δημοσιευμένο ως Handel's Fifth Favorite Lesson from his first Suite de PiecesΞεχώρισε από την υπόλοιπη σουίτα και άλλαξε όνομα…


Air and Variations με τσέμπαλο  

ή αν προτιμάτε μια πολύ ωραία εκτέλεση
με κιθάρα (αισθητικής Κερτσόπουλου) από την Σμαρώ Γρηγοριάδου


Γιατί όμως Harmonious Blacksmith (Αρμονικός Σιδηρουργός);
Ι. Περνούσε, λέει, τυχαία ο Χαίντελ έξω από ένα σιδηρουργείο και άκουσε τον σιδερά να μουρμουρίζει τη γνωστή air την ώρα που σφυροκοπούσε ρυθμικά το αμόνι του...
Αυτά έγραψε ο Richard Clark στις Αναμνήσεις από τον Χαίντελ, που δημοσίευσε μια μέρα του 1836. Υποστηρίζει δε πως ο σιδεράς, ονόματι Powell, είχε το σιδηρουργείο του κοντά στο Edgware του Λονδίνου, και μάλιστα, ο Clark, έγραψε στην ταφόπετρά του… “Στη μνήμη του William Powell, the Harmonious Blacksmith, ο οποίος θάφτηκε την 27η Φεβρουαρίου του 1780, σε ηλικία 78 χρόνων. Υπήρξε ενοριακός υπάλληλος κατά τη διάρκεια θανάτου του, όταν οργανίστας της εκκλησίας αυτής ήταν ο Handel. Ανεγέρθη με συνδρομές, το Μάϊο του 1868...".

ΙΙ. Λίγους μήνες μετά τη δημοσίευση των Αναμνήσεων, ο Clark συναντά τον J.W. Windsor από το Bath, φαν του Χαίντελ που γνώριζε όλα τα δημοσιευμένα του έργα, και του είπε πως όλα αυτά περί σιδερά και αμονιού είναι παραμύθια της χαλιμάς! Κι ότι ο αρχικός εκδότης του Handel's Fifth favourite Lesson from his first Suite de Pieces (που μετονομάσθηκε σε Harmonious Blacksmith), ήταν κάποιος στο Bath, με το όνομα Lintern, τον οποίο γνώριζε προσωπικά. Και ότι τον είχε ρωτήσει  για τη νέα ονομασία του κομματιού, και του απάντησε πως ήταν ψευδώνυμο που ο ίδιος έδωσε στον εαυτό του, επειδή είχε μεγαλώσει σιδεράς και στη συνέχεια στράφηκε προς τη μουσική. Και πως το συγκεκριμένο κομμάτι ήταν αυτό που συνεχώς αναζητούσε να παίξει. Το τύπωσε, λοιπόν, ξεχωριστά απ’ το υπόλοιπο έργο, γιατί έτσι θα μπορούσε να πουλήσει περισσότερα αντίγραφα και να έχει περισσότερο κέρδος.
Η 2η αυτή εκδοχή, είναι βέβαια πιο πειστική γιατί έχει γραφτεί στην 1η έκδοση του έγκριτου μουσικού λεξικού Grove (το 1889) από τον μουσικο-ιστορικό κύρους, τον William Chappell. Ωστόσο, δεν βρέθηκε αντίγραφο του κομματιού της έκδοσης του Lintern στο Βρετανικό Μουσείο…

Ως προς την πατρότητα της μελωδίας της Air, γράφτηκαν διάφορα μετά το θάνατο του Handel:
Ότι ήταν δημιούργημα του Βιεννέζου συνθέτη και κλαβενίστα, G.C.Wagenseil. Εντελώς αβάσιμος ισχυρισμός, αφού ήταν μόλις πέντε ετών όταν τυπώθηκε για πρώτη φορά το κομμάτι από τον Χαίντελ…
Κι ότι σχεδόν η ίδια Air (αλλά σε ελάσσονα τρόπο) βρίσκεται σε μια bourrée κάποιου Richard Jones (χωρίς και πάλι να είναι γνωστό ποια προηγείται)
Το βέβαιο είναι ότι, απόσπασμα της όπερας Almira του ίδιου του Handel (γραμμένη 16 χρόνια πριν τη δημοσίευση της Air) μοιάζει πολύ με την air. Και απ’ ό,τι γράφεται, υπάρχουν αρκετές πρώιμες χειρόγραφες εκδόσεις του κομματιού σε άλλη τονικότητα, με τίτλο Chaconne. Σύμφωνα δε με το Grove's Dictionary of Music and Musicians, το Air and Variations είναι μια υπέροχη αναθεωρημένη έκδοση μιας προηγούμενης συλλογής παραλλαγών σε Σολ μείζονα.  

Όπως και να'χει, σε όλες τις εποχές οι συνθέτες δανείζονται ή καλύτερα επαναχρησιμοποιούν μελωδίες - είτε παλιές δικές τους είτε άλλων συνθετών - ως βάση μιας καινούργιας σύνθεσης... Ακόμα κι ο μεταγενέστερος του Handel,  Beethoven, χρησιμοποίησε παρόμοιο θέμα της air για μια διμερή φούγκα για εκκλησιαστικό όργανο…Ούτε το κύρος τους ως συνθέτες μειώνεται αλλά μας δίνεται και η δυνατότητα να συγκρίνουμε διάφορους τρόπους επεξεργασίας του ίδιου μουσικού υλικού. 

Ολόκληρη η Suite No5 in E major, HWV 430 
Prelude, Allemande, Courante, Air & Variations

Μια ωραία διασκευή του... harmonious Blacksmith για πνευστά

.

1 σχόλιο:

Paraskevi Lamprini M. είπε...

γεια σου φίλη... ακούμε...
καλή εβδομαδα, και καλές διακοπές..