Από τα Goyescas στο... Bésame Mucho

Ι.  Francisco Goya (1746-1828) - Ισπανός ζωγράφος & χαράκτης
ΙΙ. Enrique Granados (1867-1916) - Ισπανός πιανίστας & συνθέτης
ΙΙΙ. Consuelo Velázquez (1916-2005) - Μεξικάνα πιανίστας & τραγουδοποιός
Ποτέ δεν συναντήθηκαν οι τρεις τους· όμως, μια λεπτή κλωστή τους συνδέει. Ας την ξετυλίξουμε...

Ι

Ο Francisco Goya απεικόνισε θέματα της λαϊκής ισπανικής παράδοσης, μεταξύ των οποίων οι majos (μάχος) και majas (μάχας): άντρες και γυναίκες, δηλαδή, των κατώτερων τάξεων της ισπανικής κοινωνίας, που διακρίνονταν για την προκλητική τους συμπεριφορά και τα ιδιαίτερα ρούχα που βασίζονταν σε παραδοσιακές ισπανικές ενδυμασίες με στοιχεία υπερβολής. Ο μποέμικος χαρακτήρας και η όλη τους εμφάνιση ερχόταν σε αντίθεση με το γαλλικό στυλ, γι αυτό και οι majos (μάχος) συχνά εμπλέκονταν σε καυγάδες με τους afrancesados: προσδιορισμός για όσους ακολουθούσαν την γαλλική μόδα και τα έθιμα.
Από τα γνωστότερα έργα του Goya, οι δύο πίνακες με το ίδιο μοντέλο: Η μάχα ντυμένη και γυμνή.

Βόλτα στην Ανδαλουσία
(majas & majos με τις χαρακτηριστικές ενδυμασίες τους)

ΙΙ

Κι από τον Goya στον Enrique Granados, ο οποίος επισκεπτόμενος το Μουσείο Prado της Μαδρίτης, εμπνεύστηκε από τις τοιχογραφίες του Goya, τον οποίο και θαύμαζε, και 'ζωντάνεψε' τις ρομαντικές πολύχρωμες σκηνές των majos και majas, συνθέτοντας (μεταξύ 1909 -11) τα Goyescas: Los majos enamorados (οι ερωτευμένοι μάχος): μια σουίτα 6 κομματιών για πιάνο (σε δύο βιβλία) με γραφή δύσκολη δεξιοτεχνικά και ιδιαίτερα διανθισμένη.

Αφού πέτυχε το πιανιστικό έργο, το χρησιμοποίησε και ως βάση για την ομώνυμη Όπερα Goyesca πάνω σε ισπανικό λιμπρέτο χρησιμοποιώντας μελωδίες από την πιανιστική σουίτα αλλά και νέες.
Για την ιστορία: η προγραμματισμένη πρεμιέρα στο Παρίσι του 1914 αναβλήθηκε λόγω του ξεσπάσματος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου. Γι αυτό ταξίδεψε ως τη Νέα Υόρκη τον επόμενο χρόνο για την πρεμιέρα, με τη σύζυγό του, Amparo. Εκεί τιμήθηκε με μια πρόσκληση στο Λευκό Οίκο από τον πρόεδρο Wilson, με αποτέλεσμα να χάσει τον προγραμματισμένο πλου για Ισπανία. Έτσι, ταξίδεψε για Αγγλία. Μα το πλοίο όπου επέβαινε τορπιλίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο στα νερά της Μάγχης. Παρά το γεγονός ότι δεν βυθίστηκε, πολλοί επιβάτες έπεσαν στο νερό. Ο Granados, παρότι ήταν μεταξύ αυτών που χρησιμοποίησαν σωτήρια λέμβο, πνίγηκε μαζί με τη σύζυγό του στη μάταιη προσπάθειά του να τη σώσει.

Ολόκληρη η σουίτα βρίσκεται εδώ. Επικεντρωνόμαστε όμως στο 4^ο κομμάτι με τον τίτλο Quejas o La maja y el ruiseñor (Παράπονα ή Η μάχα και το αηδόνι). Είναι ένα από τα λίγα έργα που ο Granados ενσωματώνει ένα γνήσιο δημοτικό τραγούδι, καθώς προτιμά να επινοεί δικά του. Η παράδοση θέλει το κορίτσι να ακούει ένα λυπημένο τραγούδι ενός πουλιού στον κήπο της...

Σας θυμίζει κάτι το θέμα της μελωδίας που επανέρχεται συχνά; 

ΙΙΙ

Κι από τον Granados στην Consuelo Velázquez, που στα 24 της, παράλληλα με τις υποχρεώσεις της στην κρατική ορχήστρα του Μεξικού όπου ήταν σολίστ, υπήρξε και τραγουδοποιός. Όποτε της το επέτρεπαν οι υποχρεώσεις της, έπαιζε στο πιάνο μεξικάνικου εστιατορίου της Νέας Υόρκης τραγούδια της πατρίδας της αλλά και τζαζ. σουίνγκ, ταγκό. Και ήταν τότε, Νοέμβρης του 1940, που πρόσθεσε στο ρεπερτόριό της και τραγούδησε η ίδια ένα δικό της τραγούδι που είχε γράψει στα 15 της και δεν είχε ως τότε δημοσιοποιήσει. 

Μιλάμε για το αισθαντικό τραγούδι... Bésame Mucho (Φίλα με πολύ) το οποίο είναι επηρεασμένο από την πιο πάνω άρια, Quejas o La maja y el ruiseñor (Παράπονα ή Η μάχα και το αηδόνι), που όπως προαναφέραμε βρίσκεται αρχικά στην πιανιστική σουίτα Goyescas και αργότερα στην ομώνυμη όπερα του Enrique Granados. 

Τολμηρός στίχος για την εποχή και φυσικά την ηλικία της δημιουργού, αφού παρέπεμπε σε μια τρυφερή ερωτική στιγμή. Όταν κάποτε, σε συνέντευξη ρωτήθηκε ποια ήταν τα... πικάντικα ερεθίσματα που την ενέπνευσαν, απάντησε πως η έμπνευσή της ήταν απλά προϊόν φαντασίας, αφού στην ηλικία που το έγραψε δεν είχε ακόμα γευτεί ερωτικό φιλί. Άλλωστε, και σύμφωνα με το αυστηρά καθολικό περιβάλλον της γενέτειράς της, το φίλημα εθεωρείτο σοβαρόν αμάρτημαν...

Από κάποια στιγμή και μετά σταμάτησε να το τραγουδά η ίδια· το τραγούδησαν άλλοι γι αυτήν - και είναι ουκ ολίγοι- σε διάφορες γλώσσες και στυλ. Ανάμεσά τους οι: Έλβις Πρίσλεϋ, Μπητλς (σε 4 διαφορετικές εκτελέσεις), Δαλιδά, Πλάθιντο Ντομίνγκο. Χοσέ Καρέρας, Αντρέα Μποτσέλι, Σελίν Ντιόν, Μιρέιγ Ματιέ, Νατ Κινγκ Κόουλ, Σαρλ Αζναβούρ, Εντίθ Πιάφ, Χούλιο ιγκλέσιας, Γρανκ Σινάτρα, Ζανέτ Καπούγια και η μεγάλη κυρία Σεζάρια Εβόρα...  

Για την ιστορία, η 1η ηχογράφηση του τραγουδιού έγινε το 1941 από τον Εμίλιο Τουέρο. Το τραγούδι καταγράφηκε ως ύμνος για τις Αμερικανίδες όταν αποχαιρετούσαν τους έρωτές τους που έφευγαν για το μέτωπο στη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Το δε 1999 αναγνωρίστηκε ως το πιο τραγουδισμένο και ηχογραφημένο Μεξικάνικο τραγούδι στον  κόσμο. 

Το ακούμε αρχικά από την ίδια την Βελάσκεθ στο πιάνο

...και μετά επιλέγω την κυρία

Muchos besos... σταυρωτά

Καλό μετακαλόκαιρο να έχουμε
και καλό μήνα